کاشی معقلی به چه کاشی گفته میشود :

نوعی کاشی کاری است که با ساخت و تهیه کاشی با ابعاد بسیار کوچک و پهلوی هم قرار گرفتن این کاشیهای کوچک کار معقلی صورت می گیرد.

   

تلفیق کاشی با آجر در نماسازی از انبساط و انقباض کاشی ها جلو گیری می کند.

با این عمل پریدن و خرد شدن لعاب کاشی به حداقل می رسد.

انواع خطوط مستقیم در محورهای عمودی و افقی و گاه خطوط مورب با زاویه ۴۵ درجه و شطرنجی از نقوشی هستند که در کاشی کاری معقلی مورد استفاده دارند.

   

   

ریشه واژه معقلی :

 

کاشی معقلی به نوعی کاشی مزین به خطوط کوفی بنایی گفته می شود که برای تزئین سطوح مختلف در معماری سنتی استفاده می شود.

کوفی بنایی (معقلی) نوعی کاربردی از خط کوفی است که در بناها و معماری ها جلوه گر شده است و به دلیل استفاده آن در روی بناها، خط بنایی لقب گرفت و به صورت های مختلف پدیدار گشته که به شکل آسان و متوسط و مشکل، دسته بندی می شود، ولی می توان نام های منحصر، مربعی یا مستطیلی و متداخل تطبیق نمود.

   

خط معقلی در کتابت رایج نبود ، اگر چه مولانا سلطانعلی مشهدی ، معتقد است که به این خط کتابت نیز می شد و آن را جزو خطوط می آورد.

چون اساس این خط روی خانه بندی خط کشی می شود ، به این ترتیب که اول کاغذ مانند صفحه شطرنجی خط کشی و خانه بندی می شود ، و بعد از تقسیم خانه ها ، حروف آن مرتب می شود و چون این خط به ترتیب فوق نوشته می شده ، آن را با آجر روی عمارات به آسانی می چیدند تا هم عباراتی از آن خوانده شود و هم دیوار عمارت را تزئینی باشد.   به این نسبت آن را خط معماری یا خط بنایی نامیده اند.

   

خط بنایی:

خط بنّایی یا مَعْقِلی یکی از انواع خوشنویسی اسلامی است که نوعی خط کوفی زاویه‌دار به‌شمار می‌رود و از ترسیم اشکال هندسی مانند مربع، لوزی، مستطیل و خطوط موازی و متقاطع حاصل می‌شود. خط بنایی نوع تزیین نشده و هندسی خط کوفی است که براساس خانه‌های شطرنجی طراحی می‌شود.

   

اساس کوفی بنایی امتدادهای افقی و عمودی و گردش خط با ضخامتی یکنواخت در راستای افقی یا عمودی است به گونه‌ای که تمام سطوح هندسی شکل با این نوشته‌های افقی و عمودی پر می‌شود. در بعضی انواع کوفی بنایی به نمونه هایی برخورد می‌کنیم که هم سیاهی و هم سفیدی بین آنها از کلماتی تشکیل شده‌اند که هر دو دارای معناست که به آن کوفی مشکل یا متداخل گفته می‌شود.

   

   

خط بنایی از خط کوفی مشتق شد. خط کوفی خطی قدیمی بود که همراه با ظهور اسلام شکل گرفت و پس از سده پنجم هجری کاربرد اولیه خود را در نوشتن قرآن از دست داد و بیشتر برای نوشتن کتیبه‌های مختلف بناها یا سرلوحه‌های کتاب‌های مذهبی به‌کار می‌رفت.

   

نقوش معقلی هرچند که مربوط به دوران پیش از اسلام است اما به دست ایرانیان ابداع شده و برای تزیین بناها بکار رفته است. اما خط معقلی یا بنایی بعد از دوره سلجوقی در تزئینات بناها و به‌ویژه در مساجد دیده می‌شود و سپس در دوره‌های ایلخانی و تیموری که دوره شکوفایی خوشنویسی ایرانی به شمار می رود رفته‌رفته مراحل رشد خود را طی کرد و سپس در تزیینات سطوح داخلی و خارجی بناهای مذهبی و تزئینات ایوان‌ها در پشت و پهلوی قوس‌ها و بدنه مدور مناره‌ها به کار گرفته شد.

   

 آرامگاه محمد محروق در نیشابور

معقل در لغت به معنی حصین (پناهگاه و کوه بلند آمده است) این معنی با این نوع خط بنایی مطابقت دارد و این نظریه منطقی است که خط بنایی پس از این که به کمال مطلوب رسید، معقلی نامیده شده باشد. به نظر می رسد خط معقلی بعد از خط کوفی و از روی آن استخراج شده باشد و در زمان تیموریان یعنی در قرن نهم هجری که از لحاظ خط و خوشنویسی یک دوره طلایی به شمار می رود این خط برای تزئین بناها از روی خط کوفی استخراج شده که در کوفی یک دانگ دور است و پنج دانگ سطح و در خط معقلی دور نیست و همه سطح است.

   

در معماری کاربرد نقوش معقلی با استفاده از مصالحی مانند: کاشی و آجر (جداگانه و درهم) ساخته می شود و در تزئینات سطوح داخلی و خارجی اماکن مقدسه و ایوان ها و پیکر مناره ها به کار گرفته می شود. در حرم مطهر رضوی نمونه های زیبایی از این کاشی کاری وجود دارد.

   

به سبب آنکه برش خط بنایی آسانتر از خطوط دیگری است که مملو از انحناها و پیچ و خم هاست و با عنصر اصلی سازنده بنا یعنی آجر یا عامل اصلی پوشش عمارت‌ها در ایران یعنی کاشی هماهنگی کامل دارد به وفور در آجرکاری‌ها و کاشی‌کاری‌ها در ساختمان‌ها به‌کار می‌رود. هرچند در موارد نادری آثاری بر روی کاغذ با این خط نیز ایجاد شده است.

   

امروزه به سبب اینکه جنبه‌های تزئینی در انواع کوفی بسیار فراوان است می توان به عنوان پایه ای برای طراحی جدید حروف الفبا در رشته گرافیک مورد استفاده قرار گیرد. بعضی از هنرمندان در سالهای اخیر با استفاده از خط کوفی و تغییر و تلفیق آن با دیگر انواع خوشنویسی، برای طراحی پوستر، نشانه، سربرگ کاغذ و دیگر کارهای مربوط به این رشته استفاده کرده‌اند.

   

کاربردهای خط بنایی در معماری، صنایع دستی، طراحی گرافیک، تزئینات داخلی و طراحی الگو و بومی‌سازی طراحی‌های وب نیز کاربرد دارد که آشناترین نمونه آن، عبارت "الله اکبر" است که در حاشیه پرچم ایران نقش بسته است.

   

نمونه‌های گوناگون خط معقلی در بناهای قدیمی از جمله صحن مسجد گوهرشاد در مشهد، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در اردبیل، امامزاده محروق در نیشابور و سایر بناهای تاریخی و مذهبی ایران و کشورهای همسایه به وفور دیده می‌شود که در کاشی‌کاری‌های معاصر همچون طرح توسعهٔ حرم امام رضا و امامزاده صالح در تجریشتهران نیز قابل مشاهده است.

   

استاد مهدی پنجه پور یکی از معدود اساتیدی است که علاوه بر مهارت کامل در تمامی زمینه های معماری و کاشی کاری سنتی ایرانی، قادر به خوانش، نگارش و اجرای خطوط بنایی می باشد. وی فرزند استاد علی پنجه پور است.

   

آثار بنایی - مسجد جامع اصفهان

   

    نام علی به خط بنایی در آرامگاه و عمارت مشهد میر بزرگ در آمل

   

    خط بنایی بر سر در مسجد ماردین در ترکیه

منبع: www.iran-eng.com

   

منابع و سایت های فربد حیدری

سایت طراحی استخر

سایت معماری و هنر ایران زمین ( سوناسازان )

سایت هنر و دکور  سنتی  ایران زمین 

تلفیق معماری با طبیعت

پیشگفتار:

معماری محیط زیست ما هنوز هم پر است از احساس زیبایی و بهت و تعجب .

با اینکه انسان توانسته است اطلاعات زیادی از طبیعت بدست اورد ، اما هنوز طبیعت دارای بزرگی هایی باور نکردنی برای ما است .

باور نکردنیست که بقای ما انسانها مستقیم به طبیعت وابسته است و اگر در روند زندگی و رفتار خود اصلاحی جدی را انجام ندهیم بلایای طبیعی و احتمال نابودی انسان وجود دارد .

انسان بارها خواسته است که طبیعت را به کنترل خود دراورد اما این خیالی بیش نیست .

انسان امروز دوراه بیشتر برایش باقی نمانده : میتواند خود را از طبیعت دور کند و شاهد نابودی خود و این کره خاکی باشد و یا اینکه طبیعت را به زندگی خود آورد و نوعی همزیستی را بنا سازد .

ما باید ارتباط خود را همانند اجدادمان با طبیعت برقرار کنیم .

 

مطلب پیش رو قصد دارد به معرفی یک اثر معماری در حال وقوع در کشور چین بپردازد. "1"سرزمین چین در دورترین قسمت شرقی آسیا قرار گرفته"1". "2"اولین سکونتگاههای چین گودالهایی هستند که به صورت دایره ساخته شده اند و روی آن را با شاخ و برگ پوشانده اند"2". که رفته رفته این فرم به شکل تکامل یافته و امروزی خود تبدیل شده. معماری چین از گذشته ارتباط تنگاتنگی با طبیعت داشته و معماری چین با ساخت بناهایی با شکوه همچون دیوار چین، پاگوداها و مجموعه کاخ های شهر ممنوعه خود را در سطح جهان اثبات کرده.

 

تابستان 2008 چین شاهد برگزاریه المپیک بیست و نهم است و این عاملی مهم در جذب گردشگر خارجی و مطرح شدن هر چه بیشتر این سرزمین است. چین مدتی است که با فاصله گرفتن از افکار خشک کومونیستی، با باز کردن درهای این کشور رو به جهانی شدن قدم برداشته. چین علاوه بر پیشرفت های اقتصادی چشمگیری که در سالهای گذشته داشته، در زمینه ساخت بناهای معماری باشکوه و عظیم نیز دست به کار شده و آثار ماندگار و رویایی را در این سرزمین کهن به نمایش در آورده، بناهایی همچون استادیوم آشیانه پرندگان یا مجموعه ی اکواریوم سنتر در شهر پکن.

 

اما بحث اصلی نگاهی، اجمالی بر یکی دیگر از رویاهای در حال وقوع کشور چین می باشد، رویایی که معماری با استفاده از هنر برگرفته از ایده های جادویی آن را به حقیقت نزدیک ساخته.

 

هتل سونگ جیانگ، تلفیق معماری با طبیعت:

طراحی این بنا همچون آفرینشی دلنشین، معماری پویا را با طبیعت جاندار تلفیق کرده تا خیال پا به عرصه ی جهان واقع گذارد. طرح پیشنهادی ارائه شده توسط شرکت اتکینز می باشد و آن را می توان زیر شانه ای از سبک های ارگانیک و اکوتک نامید. طرح مذکور ترکیبی فوق العاده جذاب و ناگسستنی را با محیط پیرامون خود برقرار کرده، ساختمان و سایت آن با هم ادغام شده به گونه ای که ساختمان با عناصر کاملاً مدرن خود با طبیعت پیرامون ترکیب و شکلی واحد به خود گرفته. طرح تا حد زیادی کامل و بی نقص ارائه شده است. هتل در منطقه ی سونگ جیانگ قرار گرفته که یکی از مناطق گردشگری مهم چین به شمار می رود.

 

طرح پیشنهادی هتل سونگ جیانگ

یکی از نکات جالب و حائز اهمتی درباره ی این هتل محل قرار گیری آن در سایت می باشد. این مکان معدنی متروکه است که هتل نیز در همین قسمت جا گذاری شده. فرم کلی طرح پیشنهادی از طرف شرکت اتکینز بسیار ارگانیک و در واقع همسو با طبیعت انتخاب شد "3"«براساس نظریه ی ارگانیک همه فرم های طبیعی پویا (دینامیک) هستند. نیروها و فشارهایی که در ساختار یک حیوان دخیل هستند کشش ماهیچه ها و مفاصل هنگامی که موجود حرکت می کند طرح رشد و گسترش که در فرم گیاهان و صدف ها دیده می شود تصویری از یک شکل زنده است اگر یک کار هنری بخواهد بیان کننده باشد، باید به صورت ارگانیک ساخته شود، اجزاء آن نمی توانند به صورت بخش های مجزا باشند. بلکه آنها باید در یک سیستم پویا ، شکل پذیر در یکدیگر ادغام شده باشند. بیان در معماری باید در حل کردن نیروهای فیزیکی که در یک کالبد ارگانیک عمل می کند، صورت گیرد» "3" این گفته فرانک فرنس در طرح هتل سونگ جیانگ به عالی ترین شکل ممکن پدیدار گشته از طرفی فرم کلی بنا به طرزی دلنشین حال و هوای کارهای معمار فقید امریکایی فرانک لوید رایت را دارد. فرم قسمت اصلی مجموعه تا حدی شکل مدور و حلزونی شکل موزه گوگنهایم نیویورک را در ذهن تداعی می کند و آبشار مصنوعی به کار رفته در طرح همانند خانه ی آبشار اثر رایت زیبا و خاطره انگیز است.

 

با تماشای طرح اولیه هتل سونگ جیانگ این گفته رایت که: "4"«هیچ خانه ای نباید روی تپه باشد. بلکه باید جزئی و بر آمده از طبیعت باشد، متعلق به آن باشد تا تپه و خانه بتوانند با هم زندگی کنند و خوشحالی هر یک به لحاظ وجود دیگری باشد»"4" به طور کامل نمود پیدا می کند.

طرح هتل سونگ جیانگ با سبک اکوتک نیز ارتباطی مستقیم دارد. انرژی های مصرفی این مجموعه اکثراً از راه های طبیعی برآورده می شود که این مسئله در زمانی که جهان با بحران گرمایش کره زمین و عوامل مخرب زیست محیطی رو به روست بسیار حائز اهمیت می باشد.

طرح پیشنهادی هتل سونگ جیانگ

ساختار:

آبشار مصنوعی ارائه شده در طرح شرکت اتکینز با آنکه از فلز و شیشه ساخته شده و قالبی مدرن دارد اما به طور قابل قبول با طبیعت همگون شده، جاده های ارتباطی قرار گرفته در سایت که دور تا دور هتل و دریاچه مصنوعی قرار دارند با به وجود آوردن مسیری تاکیدی سعی بر به نمایش گذاشتن فرم ساختمان هتل دارند. سیرکولاسیونی این چنین قصد دارد فرم بنا و مناظر اطراف را با جلوه ای هر چه بیشتر به معرض دیده عابرین قرار دهد که از حیث انتخاب نوعی برازنده و تحسین برانگیز برای این مکان به شمار می رود. پوشش بام ساختمان با چمن باعث زیبایی و ارتباط هر چه بیشتر این ساختمان با محیط اطراف خود شده آنچنان که بام ساختمان دیگر هویت اصلی خود را از دست داده و با زمین اطراف خود یکی شده و سبب گردیده تفکیک بنا و بستر طبیعی منطقه امری ناممکن به نظر رسد و این امر خود یکی از نکات قوت این پروژه محسوب می گردد و در نهایت، دریاچه مصنوعی مقابل هتل منظره ای  زیبا و خیال انگیز را به وجود آورده که در نوع خود بی بدیل است.

 

نویسنده : وحید کمانه           

 منبع "  سایت 

 شهریور 87

http://v3k2.blogfa.com/post-96.aspx

 منبع : تبیان 

منبع : سایت خبری 

ادامه ...