رنگ کاری صنایع چوب

رنگ دکوراسیون چوبی

رنگ کاری ایران زمین : رنگ کاری انواع مبلمان ، درب ، بوفه ، ویترین و سایر صنایع چوبی

تعمیرات رنگ

استفاده از رنگهای پایه آب با فورمول اختصاصی گروه ایران زمین 100 % ضد آب ، مقاوم در برابر اشعه مضر نور خورشید (UV)

با استفاده از اسرار رنگرزی ایرانی بدون استفاده از رزین ها ، اپوکسی و ..

70 تم رنگ

بدون استفاده از مواد سمی و سرطان زا ، استفاده از عصاره گیاهان رنگزا در رنگرزی

WWW.FANOHONAR.IR

گروه صنایع چوب و هنر سنتی ایران زمین

نفت دانمارکی روغنی برای محافظت از چوب 

این نفت که از روغن های گیاهی ساخته میشود به عنوان محافظ برای چوب استفاده میشود .

ترکیبات و نسبت ها را نمیدانیم ولی میدانیم از ترکیب دو روغن به نامهای :

tung oil روغن تونگ   

  روغن بزرک پلیمریزه شده polymerized linseed oil

بدست می اید .

این روغن بجای لاک الکل و رنگ های متداول استفاده میشود .

عمر بالایی دارد و به کار نجار زیبایی و جلا میدهد .

نفت دانمارکی در برابر اب و رطوبت بسیار مقاوم است .

این روغن ( پرایمر است )  بجای سیلر به عنوان یک پرکننده استفاده میشود و میتوان ان را قبل از رنگ هم بر روی چوب منتقل نمود .

این روغن بسیار اتش زاست .

این رنگ یا روغن همون روغن بزرک خودمونه فقط از نظر شیمیایی بهتر    شده .

متاسفانه این خارجی ها همون موادی که ما در زمان زکریا و ابن سینا داشتیم را دارند دستکاری میکنند و به نام خودشون به تموم دنیا میفروشند . ببخشید وای به حال ما ایرانی ها که نمیدونیم داریم چه بلایی سرخودمون میاریم .

 منبع وبسایت گروه فن و هنر ایران زمین 

در دکوراسیون و معماری، رنگ هایی وجود دارند که با یک واژه مشخص نمی توان آنها را تعریف کرد ، با ما همراه باشید تا 15 رنگ جدید یاد بگیرید.

گرداوری فن و هنر ایران زمین 

بیزانس رنگ تن غنی از متوسط ​​بنفش صدای زیر به سمت قرمز است. 

اولین استفاده ثبت شده از بیزانس به عنوان نام یک رنگ به زبان انگلیسی در 1924. بود 

رنگ در نقاشی دوره اسلامی

رنگهایی که در مشرق زمین متداول بوده و برای نقاشی روی قلمدان یا جلد کتاب یا رحل قرآن و کاغذ به­کار می­رفته است اکثراً رنگهای ثابت معدنی و آبرنگ بوده، نه رنگـهای روغنی. نقاشان و استادان رنگ، تقسیم­بندیهای زیادی روی رنگها انجام داده­اند. بعضی افراد رنگها را به سه طبقه رنگهای مفرد، مرکب و درهم تقسیم­بندی نموده­اند. رنگهای مفرد عبارتند از زرد، سرخ، آبی، کبود زنگاری، کاهی و رنگ آل و رنگ گل شفتالویی و رنگ ختایی. رنگهای مرکب عبارتند از: عودی، سوسنی، سبز، مرمری، نارنجی، گلگون و فریسه، رنگهای درهم که ابری نیز خوانده می­شود به دو قسمت تقسیم می­گردد:

1-آبی و آهاری ساده

2- هفت رنگ

بعضی از استادان رنگ معتقدند که در نقاشی های ایرانی دو نوع رنگ به­کار می­رفته است یکی از رنگهای غیر شفاف و حاجب ماورا که آنها را رنگهای جسمی می­گویند و دیگر رنگهای شفاف و نشان­دهنده ماورا که آنها را رنگهای روحی می­گویند. رنگهایی که در نقاشی روی قلمـدان و سایر هنـرها به­خصوص کاغذ به­کار می­رفته تقریباً به ترتیب ذیل بوده است:

1-        رنگ سفید:

رنگ سفید از جوشاندن سرب به دست می­آید بدین ترتیب که به مقدار دلخواه سرب را در دیگی آب کرده و مجدداً در روی اجاق پر از آتش قرار می­دهند، وقتی سرب مثل سرمه گردید در دیگ را محکم می­کنند تا از بیرون آمدن هوا جلوگیری به عمل آورند. وقتی که سرب مثل سرمه خوب پخت آن را سه بار با نمک شسته و بعداً به کمک محلول سرکه و نشادر شروع به ساییدن می­کنند و این کار را چندین بار تکرار می­نمایند، پس از تمیز کردن نشادر از روی سرب، برای آخرین بار آن را شستشو داده و مورد استـفاده قرار می­دهند.

2-     رنگ زرد:

برای درست کردن رنگ زرد ابتدا یک مثقال زعفران- با ریشه که ریشه هایش کاملاً تمیز شده باشد- را خوب سایده و به آن حدود یک سیر آب اضافه می­نمایند و آن را در ظرف شیشه­ای در بسته­ای به مدت سه روز در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار می­دهند، پس از سه روز که مرتباً زعفران رنگ انداخت و شیره آن بیرون آمد محلول را از صافی بسیار ریز گذرانده سپس در ظرف دیگری قرار می­دهند تا املاح شناور در محلول ته­نشین شود، پس از آن رنگ را در سینی پاک و بزرگ ریخته و کاغذ را داخل رنگ قرار می­دهند به حدی که رنگ در جسم کاغذ اثر کند، سپس کاغذ را در جای سایه و خشک، می­گذارند و پس از مهره­زدن استفاده می­نمایند.

3-     رنگ زرنیخ:

زرنیخ بر دو گونه است، زرنیخ ورقی و زرنیخ کلوخی؛ زرنیخ ورقی درخشانتر از زرنیخ کلوخی است. برای درست­کردن رنگ زرنیخی ابتدا مقداری زرنیخ ورقی را در هاون سنگی ساییده و در پارچه کرباسی قرار می دهند سپس آن را با آب سرد صلایه نموده و آنگاه با صـمغ عربی یا انگم آغشـته و استفاده می نمایند.

4-     رنگ نارنجی:

مقداری زعفران را با آب گل معصفر-گل زرد- مخلوط نموده و کاغذ را نیم روز در آن قرار می دهند و بعد آن را در سایه خشک می کنند، همچنین این رنگ را با استفاده از سرنج که از سرب سوخته گرفته می شود درست نموده و مورد استفاده قرار می دهند

5-     رنگ آل:

قدری گل زرد را در داخل کرباس پیچیده و در قدح چینی قرار میدهند و اندک­اندک آب بر آن اضافه می کنند تا هر زرد آبی که دارد از آن بچکد. به هر یک من گل زرد دوسیر قلیای-زاج سیاه است که رنگرزان و صابون پزان به کار می برده اند سوده بر آن اضافه نموده و یک­ساعت با دست می مالند، بعد از آن اندک اندک آب گرم بر آن اضافه کرده تا رنگ از وی بیرون آید آنگاه مقداری آب نارنج یا لیمو یا آب انار ترش یا آبغوره یا سرکه کهنه در آن رنگ اضافه می­کنند تل صاف شود، بعد از آن کاغذ را در آن رنگ قرار می دهند تا یک روز یا یک شب بر آن بگذرد سپـس کاغذ را بیرون آورده و در سایه خشک نموده و مورد استفاده قرار می دهند

6-     رنگ سرخ:

مقداری آب جوشیده با درخت بقم را با آب گل تاج خروس یا گل یوسف یا گل بستان افروز و یا آب جوشیده شاه توت مخلوط نموده و پس از جوشاندن و صاف شدن مورد استفاده قرار می دهند.

ناگفته نماند که این رنگها را دوامی نیست و زود متغیر می­شوند و کاغذ را درشت و شکننده می­کنند اما اگر از رنگ لاک  لاک نام رنگی است مشهور که در هندوستان به­دست می آید و عبارتست از شبنمی که بر شاخه های درخت کنار و درختهای دیگر می نشیند و منجمد می گردد آنگاه آنرا کوبیده و می پزند و از آن رنگی سرخ حاصل می شود که مصوران و نقـاشان هم از آن استـفاده می کنند بهره بگیرند رنگ مزبور بی نهایت خوب و بی عیب خواهد بود .

7-     رنگ زنگار:

مقداری مس را در ظرف چینی یا شیشه­ای قرار داده و همان مقدار سرکه کهنه بدان اضافه نموده و ظرف را در چاه آب به مدت چهل روز قرار می دهند.

هنگامی که آن را از چاه بیرون آورند رنگ زنگار حاصل شده است، سپس کاغذ را بدان رنگ نمایند. ناگفته نماند که ماندن به مدت طولانی در روی کاغذ موجب سوراخ ، سوراخ­شدن آن خواهد شد.

8-     رنگ کبود:

با استفاده از نیل سرابی و آب گلهای کبود درست می شود ولی رنگ به­دست آمده رنگ ایده آلی نیست.

9-      رنگ قهوه ای متمایل به زرد:

که آنرا با استفاده از گل  ماشی که یک نوع خاک معدنی زرد رنگ است درست می­کنند.

10-      رنگ قهوه ای مایل به قرمز:

این رنگ را با استفاده از گل اخری تهیه می­نمایند.

11-      رنگ خودرنگ:

چیزی که دارای رنگ طبیعی و خود رنگ باشد برای درست کردن این رنگ قدری برگ حنای پاک بی غبار و خاک ناکوفته را در آب گرم به مدت یک روز یا یک شب قرار می دهند و پس از صاف نمودن کاغذ را بدان رنگ می نمایند.

ناگفته نماند که برای هر یک سیر حنا ده سیر آب لازم است.

12-      رنگ کاهی:

مقداری از زردآب گل معصفر را گرفته و از صافی می گذرانند سپس کاغذ را بدان رنگ نموده و در آفتاب خشک می کنند.

13-      رنگ عودی:

عود چوبی که دود آن بوی خوشی دارد  قدری رنگ لاک و رنگ کبودک را با هم مخلوط نموده و کاغذ را بدان رنگ می کنند. میزان استفاده از رنگ لاک و رنگ کبودک موجب تغییر در رنگ عودی خواهد گردید.

14-      رنگ سبز:

مقداری رنگ کبود یا کبودک را با زردآب گل معصفر مخلوط می­کنند تا رنگ سبز حاصل شود. معمولاً در موقع استفاده از این رنگ کاغذ را دوباره رنگ­آمیزی می­کنند.

15-       رنگ گلگون:

قدری رنگ لاک را با رنگ زعفران به هم می­آمیزند تا رنگ گلگون به دست آید. در این رنگ هر قدر میزان زعفران بالا باشد رنگ گلگون بهتر خواهد بود.

16-       رنگ فریسه:

به نوع رنگ سبز اطلاق میگردد ، برای درست کردن این رنگ قدری آب مازو و کبودک را با هم آمیخته و پس از گذشت یک­روز آنرا صاف می­کنند.

17-      رنگ سیاه:

برای درست­کردن رنگ سیاه از دوده استفاده می­نمودند. بدین نحو که چراغی را پر از روغن خالص کتان می­کردند و فتیله پنبه­ای محکمی را در داخل چراغ جا داده و روشن می­نمودند، لامپ چراغ لوله شکسته یک سبو بود. این چراغ که در جای محفوظ و به دور از باد قرار داده می­شد- می­سوخت و دود حاصله در داخل لوله جمع می­گردید، سپس دوده را با پر مرغ در داخل کاغذی جمع می­کردند و آن را محکم پیچیده و درون خمیری جا می­دادند و خمیر را در تنور گرم می­گذاشتند تا چربی آن بسوزد. پس از سوختن چربی، دوده را از تنور بیرون آورده و مقدار ده گرم از آن را وزن نموده، بیست گرم صمغ عربی یا انگم پاک را سه شبانه­روز در آب جوشانده و پس از سرد شدن با دوده ساییده شده در هاون مخلوط کرده و خمیر درست می­کردند. بعداً آن خمیر را با دوده کاملاً می­کوبیدند تا هر دو به هم آمیخته و پودر شوند، سپس پانزده گرم مازوی رسیده بی­سوراخ را مثل گندم و جو مدت پنج روز در آب خیس نموده مقابل آفتاب می­نهادند تا شیره آن کاملاً بیرون آید آنگاه این شـیره را قطره­قطره روی دوده اضافه می­کردند. بعـد پنج گرم زاج ترکی را که به­وسیله حرارت­، گوگرد آن از بین رفته است نرم ساییده و صلایه کرده و به دود اضافه می­نمودند سپس قدری آب حنا، آب وسمه، قدری گلاب، قدری عرق نسترن و آب زعفران و نمک و اندوکی مروارید و مرجان سوده و مقداری زر و سیم و مس برنج حل و شنجرف و لاجورد بدان دوده اضافه می­نمودند. هر یک از این مواد خاصیتی ویژه دارند. این ترکیب عجیب هرگز به سبب آب و هوا تبدیل و تغییر نمی­پذیرفت و سالهای متمادی و قرنهای بی­شمار بر صفحات روزگار پایدار و برقرار می­ماند. نوع آسانتر از سوزاندن نشاسته در ظرف در روی چراغ و اضافه کردن آب یا گلاب در آن به دست می­آید.

18-      رنگ زرد:

این رنگ از عصاره ریوند به دست آمده و رنگی به غایت زیبا و ملیح است.

19-      رنگ قرمز:

این نوع رنگ قرمز را از جوشاندن کرمهای قرمزدانه- که در کناره­های بحر خزر موجود است- در شراب به­دست می­آورند، بدین نحو که پس از جوشانیدن اجازه می­دهند تا محلول کاملاً ته­نشین شود سپس آن را خشک می­کنند. گاهی هم آن را با گچ مخلوط نموده و مورد استفاده قرار می­دادند.

20-      رنگ شنجرف:

برای رنگ قرمز به  کار می رود که اصل آن از گوگرد و سیماب است.

21-       رنگ آبی:

این نوع رنگ را با ترکیب نیل خام سرابی و اسفیداج و آب صمغ عربی به­دست می­آورند. این مواد در ابتدا به شکل خمیر بوده که پس از رقیق کردن آب صمغ عربی به عنوان رنگ مورد استفاده قرار می­گیرد. کاغذ را در داخل رنگ نموده و پس از اینکه رنگ به تمام اجزای کاغذ نفوذ پیدا کرد آن را در سایه خشک کرده و مورد استفاده قرار می­دهند.

22-      اسفیداج حل:

مقداری قلع ساییده را با آب صمغ عربی خمیر نموده و بعد از آن خمیر را در آب می­گذارند تا اندکی حل شود سپس آنرا قدح به قدح می­ریزند و سر آب آن را که روح می­خوانند جمع کرده و اندک­اندک آب صمغ بدان اضافه نموده و به عنوان رنگ از آن استفاده می­نمایند

 ابولفضل ذابح

منبع: پایگاه اطلاع رسانی خوشنویسی ایران

منبع : وبلاگ

رنگ سازی سنتی

استفاده از مواد معدنی و آلی ( گیاهی و جانوری ) ، به منظور استفاده از رنگ آنها در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است و حداقل جوامع ساکن در ایران از هزاره ی هشتم به بعد از مواد رنگزا استفاده می کردند و همراه با تجارب انسان به تدریج دامنه استفاده از رنگ ها گسترش یافت و در امور مختلف بکار گرفته شد.

مدارک و شواهد نشان می دهد که عمده رنگ های مورد استفاده هنرمندان در زمینه های کاشیکاری ، قالیبافی و دیگر منسوجات، تذهیب و تشعیر، شامل تعدادی رنگ مشخص است.

به طور مثال مرکب خوشنویسی و طراحی را از دوده ی چراغ می ساختند ؛ دوده ی چراغ را با صمغ عربی می آمیختند . مرکب ضد آب را با توتیا (سولفات آهن) و روغن مازو می ساختند. بیشتر رنگ ها از مواد معدنی بود ، مثلا شنگرف و سولفید جیوه برای ساخت رنگ های قرمز، لاجورد و آزوریت برای رنگ آبی، مرمر سبز برای رنگ سبز و انواع اخرا برای رنگ های زرد و قهوه ای و سرخ بکار می رفت ؛ رنگ سفید را نیز از گچ یا کربنات سرب تهیه می کردند . تمام رنگ ها را با ماده کمکی از صمغ عربی به هم می آمیختند و از طلا به شکل زرورق یا براده ای آمیخته با چسب حیوانی استفاده می شد .

مهم ترین رنگ سرخ مورد مصرف در رنگ سازی روناس است که از ریشه بوته روناس بدست می آ ید. ریشه روناس از وقتی دو ساله شد مورد استفاده قرار می گیرد . این گیاه در هفت سالگی دارای مقدار رنگ بیشتری است و رنگ آن ارغوانی سیر است و هرچه گیاه جوانتر باشد رنگ آن به قرمز سفالینه ای می گراید . از دیگر رنگ های قرمز مایل به ارغوانی، رنگی است که از ریشه هوایی گیاه چوبه می گیرند . رنگ سرخ تند ویژه ای نیز از لاک بدست می آید که محصول فرعی صمغ لاک است .

یکی از رنگ های زرد، گل رنگ است که از گلبرگ خشک شده و کوبیده ی آن جهت ساخت زرد لیمویی استفاده می شود ، از دیگر زردها زرد زعفران است که از کلاله زعفران بدست می آید که بسیار گران بوده و بیشتر برای ابریشم بکار می رود . یکی دیگر از انواع زرد ، زردچوبه است که به آن زعفران هندی نیز می گویند از شیره پوست انار نیز زرد ملایمی بدست می آید . دیگر زردهای مورد استفاده در رنگرزی سنتی زردی است که از گل میمون بدست می آید یا از توت های کوهی نرسیده که مایل به نارنجی است . زرد گندل نیزاز گیاه گندلاش و زرد پاییزی از برگ مو بدست می آیند . رنگ آبی، تقریبا منحصرا از نیل بدست می آید که از برگ های گیاه رنگ وسمه تولید می شود . دیگر آبی ها برگ قیطران به رنگ ارغوانی آبی که از برگ گیاه گرفته می شود و در صورت ثابت شدن بوسیله اوره ، رنگ آبی فیروزه ای بدست می دهد .

سبز چینی از دو گیاه از خانواده خولان بدست می آید . از ترکیب زرد گل میمون و نیل نیز سبزی بدست می آید که به سبز نبی معروف است .

از پوست گردو رنگ قهوه ای بدست می آید و اگر این قهوه ای مجدداً با روناس رنگ شود رنگ شتری بدست می آید . رنگ شتری دیگر از پوست کوبیده انار و پوست بلوط بدست می آید . اگر الیافی را که قبلاً با نیل سورمه ای کرده اند با ترکیب جوهر مازو و زاج زرد رنگ درست کنند رنگ مشکی سیر بدست می آید .

منبع : سایت

گرداوری و ویرایش : فربد حیدری

سایت گروه فن و هنر ایران زمین

سایت جامع پیمانکاران ساختمان

هنر سنتی ایران زمین

آشنایی با رنگرزی سنتی

ابزار و مواد مورد نیاز در رنگرزی سنتی عبارتند از:‏

۱. ظرف (پاتیل) یا حمامی که عملیات رنگرزی و دندانه کردن در آن صورت می گیرد و باید از جنس ضد زنگ و مقاوم در برابر حرارت باشد. معمولاً از ظروف استیل یا مسی استفاده می شود.‏

‏۲. ترازو برای توزین

۳. ترمومتر برای اندازه گیری دمای حمام رنگرزی

‏۴. همزن که معمولاً از جنس چوب است و برای هم زدن الیاف در حمام رنگرزی به کار می رود.‏

۵. ظروف شیشه ای مدرج مانند بشر و... برای اندازه گیری و برداشتن اسیدها و قلیاها.

۶. نمک های فلزی چون زاج سفید، زاج سبز، زاج سیاه، دی کرومات سدیم، کلرید قلع و ...‏

‏۷. مواد قلیایی مانند سود و آمونیاک و ....

۸. اسیدها مانند اسید تارتاریک، اسید لاکتیک، اسید اگزالیک، اسید استیک، اسید سیتریک و همچنین ممکن است از اسیدهای معدنی مانند اسید سولفوریک و اسید کلریدریک نیز استفاده شود. در گذشته به جای اسید لاکتیک از "دوغ" استفاده می شد.

۹. آب که به دلیل استفاده مداوم در رنگرزی، باید از شرایط و خواص لازم برخوردار باشد.‏

مکانیزم جذب و نگهداری مواد رنگزای طبیعی توسط لیف

در استفاده از رنگینه های طبیعی از آنجایی که در این رنگینه ها گروه های فعال جهت تشکیل پیوند با لیف در هنگام رنگرزی کالای پشمی و ابریشمی یا وجود ندارد یا اثرشان ضعیف است، در بیشتر مواقع جهت جذب بیشتر و تثبیت بهتر رنگینه روی کالا نیاز به یک ماده واسط است که آن را اصطلاحاً دندانه یا ‏Mordant‏ گویند.

یک دندانه در واقع یک فلز با ظرفیت حداقل دو می باشد که در تشکیل پیوند شیمیایی بین رنگینه و لیف نقش بسیار مؤثری را ایفا می کند. دو نوع پیوند اساسی بین رنگینه-  دندانه از یک طرف و دندانه- لیف از طرف دیگر به طور همزمان به وقوع می پیوندد که این دو نوع پیوند در مقایسه با پیوندهای یونی، واندروالس و هیدروژنی بسیار محکم تر می باشند.

یکی از این پیوندها، پیوند کووالانسی می باشد که دندانه با گروه های هیدروکسیل که هم در لیف (پشم و ابریشم) و هم در ماده رنگزای طبیعی وجود دارد، برقرار می کند و دیگری پیوند کئوردینانس می باشد که از طریق گروه های الکترون دهنده چون اکسیژن متصل به کربن از طریق پیوند دوگانه (گروه کربونیل) ایجاد می گردد. در نتیجه تشکیل این پیوندها کمپلکس رنگی حاصل می شود که اصطلاحاً آنرا لاک گویند. مجاور بودن گروه های مذکور جهت تشکیل حلقه های پنج و شش ضلعی که از ثبات بالایی برخوردارند، به پایداری کمپلکس حاصله کمک کرده و در نتیجة این مهم، رنگینه دارای ثبات شستشویی بالایی در روی لیف خواهد بود.

از ترکیبات متداولی که به عنوان دندانه استفاده می شود می توان به سولفات مضاعف پتاسیم و آلومینیوم (زاج سفید)، سولفات آهن (زاج سیاه)، سولفات مس (زاج سبز)، کلرید قلع و دی کرومات پتاسیم اشاره نمود.

بر حسب تقدم و تأخر عمل رنگرزی و عمل دندانه دادن، رنگرزی با مواد رنگزای طبیعی به سه طریق ممکن است صورت پذیرد:

• اول رنگرزی ، سپس دندانه کردن الیاف رنگرزی شده

• اول دندانه دادن و سپس رنگرزی

• عمل دندانه و رنگرزی توأم . در این روش کلاف ها را در حمام محتوای دندانه، رنگینه و مواد کمکی ریخته و یک روز بعد برای شستشو بیرون می آورند.‏

مراحل رنگرزی ‏

خیساندن کلاف: معمولاً کلاف پشمی یا ابریشمی را در حمام یا پاتیل آب گرم (۳۰ تا ۴۰ درجه) برای ۲ ساعت خیس می کنند، سپس آب کلاف را گرفته و در آب ۳۰ تا ۳۵ درجه همراه با مقدار کافی پاک کننده می شویند. پس از آن مجدداً آبگیری کرده و با آب معمولی می شویند و پس از مرحله آبگیری خشک می کنند.‏

دندانه کردن پشم: ظرف حمام را گرم کرده و در آن آب می ریزند و در دمای ۷۰ درجه سانتی گراد دندانه را اضافه کرده، بعد از ۲۰ دقیقه کلاف شسته شده و نمدار را داخل حمام کرده و یک ساعت با دمای ۸۰ درجه سانتی گراد ( برای ابریشم ۷۰ درجه سانتی گراد) قرار می دهند. قابل ذکر است که زمان لازم برای دندانه های مختلف، متفاوت است. مثلاً دندانه کردن با زاج سیاه وقت کمتری لازم دارد.‏

رنگرزی: حمام رنگ را آ ماده کرده و کلاف های شسته و دندانه شده را به حمام رنگ وارد می کنند. دمای حمام را به تدریج به جوش رسانده و به مدت یک ساعت کلاف ها در رنگ می جوشند و هر 5 دقیقه کلاف را با چوب همزن در رنگ غوطه می دهند. بر اثر تبخیر حجم محلول رنگ کم می شود، بنا براین با اضافه کردن مقداری آب جوش محلول را همواره در ۲۰ تا ۳۰ برابر وزن کلاف نگه می دارند.‏ پس از اتمام زمان ( یک ساعت )، جوشاندن را متوقف کرده و می گذارند تا حمام رنگ به مرور سرد شود سپس کلاف ها را خارج کرده، اول با آب نیمه گرم و سپس با آب معمولی و 

سرد شسته و آبگیری می کنند و در مجاورت هوای خشک قرار می دهند.‏

ثبات رنگ

بنا به تعریف؛ ثبات رنگی یک رنگینه عبارتست از: مقاومت رنگی خامه قالی رنگرزی شده در مقابل عوامل مختلف چون شستشو، نور، سایش و حلال های شیمیایی که در طول عمر مفید خود با آن مواجه می شود. هنگامی که یک خامة قالی رنگ شده در معرض عوامل مذکور قرار می گیرد، یک یا چند تغییر ممکن است، اتفاق افتد. از نقطه نظر کالای رنگرزی شده به تنهایی ممکن است اختلاف در عمق رنگی، در فام رنگی و یا در شفافیت صورت پذیرد. علاوه بر این تحت شرایط مشخص مثلاً شستشو، بخش های سفید کالا ممکن است رنگی شده و بخش های رنگی نیز به دلیل مهاجرت رنگینه از نقاط دیگر به آنها دارای رنگ جدیدی گردند. این پدیده تحت عنوان لکه گذاری شناخته می شود. لذا ثبات رنگ خامه فرش دستباف به مقاومت این قبیل تغییرات تحت شرایط مشخص شناخته می شود.‏

اکثر رنگینه های طبیعی دارای ثبات نوری از ضعیف تا متوسط هستند و این در حالی است که رنگینه های شیمیایی دارای محدوده وسیعی از ثبات ها یعنی از ضعیف تا عالی می باشند.‏

ثبات نوری یک خامه رنگرزی شده به عوامل داخلی چون ساختار شیمیایی رنگینه، حالت فیزیکی رنگینه، غلظت رنگینه، ماهیت خامه رنگرزی شده و خلاصه نوع دندانه مورد استفاده بستگی دارد.‏

ساختار شیمیایی یک مولکول رنگینه به دو بخش تقسیم می شود: بخش اصلی یا کروموفور رنگینه که رنگین بودن ملکول رنگینه به آن بستگی دارد و بخش دوم که خصلت کاربردی و یونی بودن رنگینه را باعث می گردد که به عنوان گروه های آکسوکروم شناخته می شوند. 

به طور کلی کروموفور و بخش اصلی رنگینه ثبات نوری یک رنگینه را تعیین می کند و گروه های آکسوکروم بمراتب اثرات کمتری را در این مهم ایفا می نمایند. آنالیز مواد رنگزای طبیعی فهرست شده در کتاب مرجع رنگ نشان می دهد که تقریباً ۵۰ درصد از کل مواد رنگزای طبیعی از خانواده فلاونوئیدها بوده و مابقی از خانواده آنتراکینون، نفتوکینون و ایندیگوئیدها می باشند. ترکیبات فلاونوئیدها دارای ثبات نوری بالایی بوده ولیکن رنگینه های آنتراکینون و ایندیگوئیدها دارای ثبات های نوری عالی هستند. البته قابل ذکر است که ثبات نوری رنگینه های آنتراکینون با افزایش استخلاف گروه های هیدروکسیل در ملکول رنگینه کاهش می یابد. همچنین بزرگی ساختار می تواند ثبات نوری را بهبود بخشد.‏

حالت فیزیکی رنگینه معمولاً مهمتر از ساختار شیمیایی می باشد و به طور کلی هر چه تجمع ملکولی رنگینه در لیف بیشتر باشد، ثبات نوری رنگینه بیشتر است. در مطالعاتی که ‏Cox - Crews‏ در سال ۱۹۸۷ روی سرعت رنگ پریدگی بعضی از رنگینه های طبیعی انجام داد مشخص گردید که سرعت رنگ پریدگی روناس و اسپرک دندانه داده شده با فلزات آلومینیوم و قلع مشابه بیشتر رنگینه های شیمیایی در ابتدا زیاد ولی بعد از مدتی با شیب کمتر به صورت ثابت ادامه دارد. همچنین مشاهده شد که سرعت رنگ پریدگی ایندیگو و قرمزدانه دندانه داده شده با فلزات آلومینیوم و قلع با سرعت ثابت اتفاق می افتد.‏

ثبات نوری خامه فرش دستباف رنگرزی شده معمولاً با افزایش غلظت رنگینه در لیف افزایش می یابد.‏ ساختار شیمیایی و پارامترهای فیزیکی لیف می تواند روی ثبات نوری خامه رنگرزی شده تأثیر گذار باشد. به عنوان مثال کومینگ و همکارانشان رنگ پریدگی روی الیاف پنبه را به اکسید شدن سلولز نسبت می دهند، در حالی که الیاف پروتئینی مثل پشم، کرک و ابریشم خاصیت احیائی دارند.‏

نیل (ایندیگو) روی پشم نسبت به پنبه دارای ثبات نوری بیشتری است در حالی که روناس رفتاری برعکس دارد.‏

ثبات نوری رنگینه های دندانه ای همچنین به نوع دندانه و روش دندانه دادن بستگی دارد. زیرا در هنگام دندانه دادن کمپلکس های متفاوتی با انواع دندانه ها ممکن است تشکیل شود که اینها از نظر مقاومت نسبت به نور با یکدیگر متفاوت هستند. همچنین خود فلز می تواند اثرات کاتالیزوری مثبت یا منفی روی تخریب نوری رنگینه داشته باشد. در مطالعاتی که ‏Cox - Crews‏ روی ۱۸ نوع رنگینه زرد طبیعی انجام داد مشخص گردید که تاثیر دندانه حتی از ساختار خود رنگینه روی ثبات نوری مهم تر است. همچنین او نتیجه گرفت که تغییرات رنگی (رنگ پریدگی) نمونه های پشمی رنگرزی شده و دندانه شده با فلزات قلع و آلومینیوم نسبت به فلزات مس، کروم و آهن خیلی بیشتر است.‏

عوامل خارجی همچون منبع نوری، شدت نور، دما، رطوبت و آلودگی محیط نیز می تواند روی رنگ پریدگی یک کالای رنگرزی شده مؤثر باشد.‏

ماهیت نور تابیده شده و نوع منبع نوری عاملی بسیار مهم در رنگ پدیدگی است. رنگینه های بی ثبات با تابش نور مرئی کم رنگ می شوند در حالی که رنگینه های با ثبات نوری بالا تحت تابش اشعه ماورای بنفش رنگ خود را از دست می دهند. اشعه ماورای بنفش فاکتور بسیار مهم در رنگ پریدگی بوده که تأثیر آن روی رنگینه های زرد و نارنجی بیشتر است. ‏

تحت شرایط عادی تابش نور، دما و رطوبت هر دو می توانند روی سرعت رنگ پریدگی کالای نساجی (خامه فرش دستباف) تأثیر داشته باشند. به عنوان مثال کاهش درصد رطوبت از ۶۵ به ۲۵ باعث کاهش شدید در رنگ پریدگی می گردد.‏

آلودگی محیط چون حضور دی اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن و ازون در هوا می توانند با رنگینه ها حتی در غیاب نور واکنش دهند.

حضور بعضی مواد کمکی در لیف که هنگام رنگرزی یا قبل و بعد از رنگرزی روی خامه فرش آورده شده اند ممکن است روی رنگ پریدگی موثر باشند. به طوریکه وجود موادی چون نشاسته؛ فرآیند رنگ پریدگی را تشدید می کند. و بالعکس عملیات بعدی ابریشم با اسیدتانیک خواص ثباتی بعضی از رنگینه های طبیعی را بهبود می بخشد.‏

در مطالعاتی که ‏Cristea‏ و همکارش به منظور بهبود ثبات نوری رنگینه های طبیعی روی پنبه انجام دادند مشخص شد که استفاده از ویتامین ‏C‏ و اسید گالیک که به عنوان مواد آنتی اکسیدان و جاذب اشعه ماورای بنفش هستند، می تواند ثبات نوری رنگینه های روناس، اسپرک و وسمه را بهبود بخشد.‏ 

منبع سایت

گرداوری و ویرایش : فربد حیدری

سایت گروه فن و هنر ایران زمین

سایت جامع پیمانکاران ساختمان

هنر سنتی ایران زمین

http://colorbuilding.persianblog.ir

تحقیق درباره تاریخچه پیدایش رنگ - تاریخچه پیدایش رنگ در ایران به صورتی خلاصه

تاریخچه پیدایش رنگ

از تاریخ پیدایش رنگ صنعتی و پدید آورندگان آن، اطلاع درستی در دست نیست اما یکی از روایات پیرامون این موضوع، حاکی از آن است که شخصی آمریکایی به نام « Du Pont » که در زمینه ساخت ساچمه و باروت فعالیت داشته، روزی پس از شکار و به قصد رفع خستگی، قنداق تفنگ خود را زیر سر گذاشته و می خوابد. پس از بیداری، با دیدن قنداق تفنگ که در اثر برخورد با سبزه ها به رنگ سبز در آمده، فکر تولید رنگ در ذهن او جرقه می زند، فکری که با آتش گرفتن انبار باروت او و انصراف از ادامه شغل قبلی، به مرحله عمل در آمده و به این ترتیب نام « دوپونت » به عنوان اولین تولید کننده رنگ صنعتی در جهان به ثبت می رسد.

قبل از تولید رنگ صنعتی، تمامی رنگ ها از گیاهان و پودرهای صنعتی به دست می آمدند مثلاً از گیاهانی مثل: روناس، حنا، گل سفید، لاجورد، بزرک و ....

استاد کاران نقاش، رنگ مورد نیاز خود را در پای کار به صورت دستی و با فرمول های سنتی تهیه می کردند، اما رفته رفته استفاده از مواد معدنی در ساخت رنگ ها متداول شده و بعدها نیز استفاده از پیگمنت های آلی، رواج یافت. در حال حاضر، رنگ هایی که بیشتر در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه استفاده می شوند، در کشورهای پیشرفته از چرخه استفاده خارج شده اند زیرا در آنها، اکسید سرب که سرطان زاییش ثابت شده، به کار فته است.

تاریخچه صنعت رنگ سازی به شیوه مدرن و به عبارت دیگر، رنگ سازی کارخانه ای در ایران، به سال 1315 و زمانی باز میگردد که مرحوم احمد صانعی ضمن بازدید از نمایشگاهی در کشور آلمان که در آن انواع ماشین آلات صنعتی و از جمله ماشین آلات رنگ سازی به معرض، نمایش گذاشته بود، اندیشه راه اندازی کارخانه ای در ایران را در ذهن او متبلور ساخته و پس از بازگشت به کشور، مقدمات ورود ماشین آلات مذکور را فراهم آورد و سر انجام به سال 1318 اولین شرکت رنگ سازی در کشور به نام « شرکت رنگ سازی ایران »، فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.

تاریخچه پیدایش رنگ در ایران به صورتی خلاصه

سال 1300- استادکاران نقاش، رنگ مورد نیاز خود را از مواد گیاهی و معدنی و در پای کار به صورت دستی و با فرمول های سنتی تهیه می کردند.

سال 1318- آغاز به کار اولین کارخانه رنگ ساری کشور به نام رنگ سازی کشور به نام رنگ سازی ایران و تولید و عرضه رنگ روغنی.

سال 1338- اولین رنگ پلاستیک بر پایه رزین پلی وینیل استات برای مصارف ساختمانی و توسط شرکت پلاسکار، تولید و عرضه شد.

سال 1341- اولین رنگ روغنی با استفاده از رزین الکید توسط شرکت پلاسکار، تولید و عرضه شد.

سال 1344- تحولی شگرف در صنعت رنگ سازی کشور با گشایش شرکت های تابا شیمی، دیروپ ایران، رنگین، سوپر رنگ و پارس پامچال و ارایه محصولات جدید شامل لاک های چوب، رنگ های هوا خشک و کوره ای صنعتی و رنگ های تعمیری خودرو بود.

سال 1349- تاسیس سندیکای رنگ توسط شرکت های رنگ سازی ایران، پلاسکار، شمس، رنگین، پارس سادولین، هاویلوکس، دیروپ ایران، پارس پامچال که امروزه با نام انجمن رنگ و رزین ایران با 24 عضو مشغول فعالیتند.

سال 1360- با تلاش آقایان مهدی جمالیان، حاج حسین جوهری و سید مصطفی فاطمی ( به عنوان معتمدین صنعت رنگ )، فعالیت اتحادیه رنگ فروشان که پس از انقلاب و تعطیلی اتحادیه ها، متوقف شده بود از سر گرفته شد. سال 1360 با تهیه و توزیع مواد شیمیایی زیرنظر وزارت بازرگانی و شکل گرفتن اتحادیه ها و شورای فرهنگ و چسب و رزین و همزمان با تاسیس شرکت تعاونی و تولید کنندگان رنگ و محصولات وابسته با 23 عضو که تا به امروز 244 عضو و با افتخار و نوآوری و ارائه خدمات فنی و فرهنگی و آموزشی و ارتباط با سازمانهای علمی و پژوهشی خارج و داخل صنعت رنگ کشور را تولید می کنند، و لازم به ذکر است تعدادی از کارخانجات رنگسازی با مجوز و بدون مجوز نیز به کار مشغولند و در نتیجه از سال 1350 تا 1383 با گسترش کارخانجات رنگسازی در کشور قریب به یقین تعداد آن ها به 300 نفر واحد صنعتی می رسد. گفتنی است که با تاسیس رشته رنگ در سال 1381 و تشکیل صنایع همگن زیرنظر وزارت صنایع و معادن و اتاق صنعت تغییری بسیار مثبت در وضعیت صنعت رنگ در کشور، به وجود آمد چون تا قبل از آن، هر کس گنجینه اسرار حرفه ای خودش بودف خودش بر سر پاتیل می رفت و مواد مختلف را مخلوط می نمود و این موضوع باعث می شد که همه کارکنان همیشه در سطحی که بودند، بمانند ولی حالا مهندسین جوان با مطالعه و تحقیق، امکان ساخت رنگ کوره ای، اپوکسی یا پلی یورتان و رنگهای دریائی را فراهم نموده اند، البته هنوز به حد طراحی فرمول بندی نرسیده ایم و تحت لیسانس کار می کنیم و لذا لازم است دولت با سرمایه گذاری در مراکز پژوهشی و تامین مالی محققین، زمینه حضور داشتن فنی را محقق نمایند.

منبع: ویژه نامه چهارمین نمایشگاه بین المللی رنگ، رزین و پوشش های صنعتی

منبع وبلاگ

گرداوری و ویرایش : فربد حیدری

سایت گروه فن و هنر ایران زمین

سایت جامع پیمانکاران ساختمان

هنر سنتی ایران زمین

رنگ ضد آب چوب

درباره رنگ ، رنگرزی ، رنگ ، تولید شیشه رنگی

تولید شیشه رنگی

یکی از عواملی که از دیرباز مورد توجه انسان بوده است ساختن و به دست آوردن رنگ بوده است. رنگ علاوه بر مصارف هنری ، در رنگ کردن پارچه ، رنگ کردن اجسام چوبی ، پوشش لعاب ها و رنگ در شیشه استفاده می شود . رنگ در گذشته به صورت طبیعی از گیاهان و جانوران گرفته می شده است. مثلاً از نوعی صدف ، رنگ قرمز تهیه می شده و چون این رنگ های طبیعی به علت پیشرفت صنعت مقرون به صرفه نبوده و پایداری لازم را نداشته است از اکسید فلزات برای رنگین نمودن شیشه ها استغاده می کنند که خواص این اکسیدهای فلزی به شرخ ذیل است:

دارا بودن استحکام و مقاومت در برابر حرارت و رطوبت و داشتن قدرت حلالیت خوب در شیشه است.

تولید شیشه رنگی در دنیای باستان در حقیقت امری اجباری بوده است ، چرا که جهت رنگی کردن شیشه باید از اکسید فلزات گوناگون استفاده کرد. شواهد تاریخی و باستان شناسی نمایانگر این حقیقت مهم است که شیشه ی رنگی به صورت مهره های تزئینی ریز و درشت حدّود بیش از هزار سال به رقابت با سنک های قیمتی که دسترسی به آنها جهت عموم به مراتب دشوارتر از شیشه بود.

دستور ترکیب اکسید فلزات مختلف به ماده اصلی جهت ساختن شیشه های رنگی به روی یک سری گل نوشته مکشوف از حفریات کتابخانه آشور نپال در نینوا با تمام جزئیات آورده شده است.

ترکیب اکسید فلزاتی چون منگنز و آهن جهت به وجود آوردن شیشه رنگی ، برای اوّلین بار به احتمال قوی به صورت تصادفی صورت گرفته است ، ولی استفاده از اکسید فلزات دیگری چون مس ، سرب ، کبالت و سنگ سرمه باید به صورت ارادی و دانسته صورت گرفته باشد .

یکی از مهمترین عوامل در شیشه گری دستی نحوه ساخت رنگ های شیشه و یا به اصطلاح شیشه گران نحوه بار بندی است ، چرا که تنوع رنگ ها موجب زیبایی بیشتر فرآورده های شیه ای می شود و معملا شیشه گران برای تهیه رنگ های مورد نیاز از اکسیدهای فلزات که به صورت پودر در بازار وجود دارد استفاده می کنند . این اکسید ها به اندازه مورد نیاز با خرده شیشه یا سیلیس می بایست مخلوط گردد و سپس جهت ذوب شدن به مدت 8 ساعت در داخل کوره با حرارت 1050 تا 1200 درجه سانتی گراد قرار گیرد.

در صورتی که مقدار سیلیس موجود در ماده اولیه زیاد باشد به همان نسبت درجه حرارت بیشتری جهت ذوب لازم است. کوره باید در تمام طول شبانه روز روشن باشد و شیشه در حالت مذاب نگهداری شود. در غیر این صورت به شیشه لطمه وارد می شود.

رنگ هایی که معمولاً در صنعت شیشه گری هستند به شرح ذیل است:

رنگ آبی

شیشه آبی که شاید بتوان آن را اوّلین رنگ مورد علاقه شیشه گران باستان دانست و جهت تهیه آن از اکسید کبالت و یا اکسید مس در تهیه انواع پررنگ و کم رنگ استفاده می شود. قدیمی ترین شیشه آبی از حفریات باستان شناسی در بین النهرین بدست آمده است که رنگ خود را مدیون اکسید کبالت است.

تنها درصد کمی از این اکسید کافی است (5 درصد) تا به شیشه رنگ آبی دهد.

رنگ قرمز

شیشه قرمز که به دو طریق مختلف ساخته می شد : نوع اول استفاده از اکسید مس که این روش متداول تر نسبت به روش دوم که استفاده از اکسید سرب است ، بوده است.

لازم به تذکر است که استفاده از سرب جهت تهیه شیشه ی قرمز تنها برای مدت کوتاهی مورد مصرف شیشه گران دوران باستان بوده است و منسوخ گردیده است.

رنگ شیشه سفید مات

این شیشه از آنجا مورد استفاده قرارگرفت که شباهت زیادی به مصنوعات گرانبها مانند چینی داشت. شیشه ی سفید تولید شده به وسیله شیشه گران باستان معمولاً به تنهایی مورد استفاده قرار نمی گرفت. بلکه با رنگ های دیگر مخلوط و اشیای زینتی بدل چون مرمر ، عقیق و یا عقیق سلیمانی می ساختند و یا جهت تزیین ظروف شیشه ای مختلف از آن استفاده می کردند. شیشه گران دوران باستان جهت تهیه این رنگ از ترکیب کلیسیم و سنگ سرمه استفاده کرده اند.

رنگ سبز

به وجود آمدن این رنگ تقریباً تصادفی بوده است و با ذوق شیشه گران این رنگ شیشه بیشتر مورد مصرف عادی و روزانه داشت تا تزیینی ، چرا که تولید آن در مقیاس وسیع صورت می گرفت در میان رومیان متداول بوده است.

شیشه سبز رنگ ، رنگ خود را مدیون اکسید آهن است که به صورت طبیعی در شن مورد مصرف این صنعت وجود داشت ، اکسید آهن در موقعیت فرو 1، که جذب کننده قوی در ناحیه قرمز طیف نوری است باعث به وجود آوردن رنگ آبی می گردد در حالیکه یون های فریک که جذب کنده ای ضعیف است در ناحیه بنفش طیف نوری هستند ، شیشه را زرد می کند. ترکیب یون های فرو و فریک رنگ سبز را تولید می نماید.

رنگ زرد

تولید شیشه زرد پیش از دیگر شیشه های رنگی آغاز شده است ، به طور مثال اوّلین شی تاریخ گذاری شده مصر مربوطتوتمویس است ، به رنگ زرد بوده است.

لازم به تذکر است که ترکیب بیشتر مقدار فلز می تواند شیشه را بسیار پررنگ نموده و رنگ تیره ای که به نظر می رسد به سیاهی می زند.

رنگ بی رنگ یا شفاف:

تولید این نوع شیشه برای اوّلین بار در ایران و بین النهرین از قرن چهارم پیش از میلاد به بعد شروع شده است و در مصر یک قرن بعد صورت عمل به خود گرفت.

شیشه را می توان با استفاده از سنگ سرمه صاف و شفاف ساخت. فی المثل اگر خمیرشیشه ای که دارای رنگ سبز است با سنگ سرمه مخلوط کرده و تا درجه حرارت مخصوص حرارت بدهند شیشه ی به دست آمده صاف و شفاف است.

استفاده از سنگ سرمه در حدّود قرن چهارم میلادی از رونق افتاد و جای خود را به منگنز سپرد و دلیل آن شاید سهل الوصول بودن منگنز نسبت به سنگ سرمه است و این جایگزینی تا قرون اسلامی ادامه داشت.

به طور کلی برای رنگین کردن شیشه از اکسید های فلزی استفاده می گردد:

رنگ آبی لاجوردی اکسید کبالت

رنگ قرمز سلنیم + کادمیم

رنگ قرمز یاقوتی طلا

رنگ زرشکی بی اکسید منگنز

رنگ قهوه ای پیریت ، گوگرد ، ذغال چوب

رنگ شیری نمک های فسفر

رنگ فیروزه ای اکسید مس

رنگ نارنجی کادمیم = سلنیم با درصد کم

رنگ زرد نقره (آرژان) ، گوگرد

رنگ سبز کرم = مس

رنگ بنفش نیکل

[1] .محمود زاده ، فرشید، خواص مواد ، جزوه مطالعاتی ، سال 77 ، ص20

[2] . علی اکبرزاده کرد مهینی ،هلن،شیشه مجموعه مرز بازرگان،چاپ دوم،ناشر سازمان میراث فرهنگی، 1376 ،ص 21

[3] . محمود زاده ، فرشید، خواص مواد ، جزوه مطالعاتی ، سال 77 ، ص20

[4] . علی اکبرزاده کرد مهینی ،هلن،شیشه مجموعه مرز بازرگان،چاپ دوم،ناشر سازمان میراث فرهنگی، 1376 ،ص 21

منبع : سایت

ویکی پدیا

گرداوری و ویرایش : فربد حیدری

سایت گروه فن و هنر ایران زمین

سایت جامع پیمانکاران ساختمان

هنر سنتی ایران زمین

مواد رنگزای طبیعی

رنگ های سنتی (گیاهی و حیوانی) حاصل تجربه صدها ساله مردمان سخت کوش سرزمینی است که همواره با اقتباس از طبیعت به زندگی خود رنگ بخشیده اند

رنگرزی سنتی با وجود تفاوت هایی که در مناطق مختلف وجود دارد، دارای فرمول مشخصی است.

ابریشم یا پشمی که با مواد گیاهی، رنگرزی می شود دارای نوعی جذابیت و زیبایی است که به مرور زمان و در اثر استفاده و قرار گرفتن در معرض نور و مواد قلیایی و .... نه تنها از ارزش آن کاسته نمی شود، بلکه به ثبات و درخشندگی آن نیز افزوده می شود.

علاوه بر این، رنگ های سنتی (گیاهی و حیوانی) حاصل تجربه صدها ساله مردمان سخت کوش سرزمینی است که همواره با اقتباس از طبیعت به زندگی خود رنگ بخشیده اند، به این سبب از ارزش معنوی و مادی بسیاری برخوردار هستند.

این رنگزاها همان طور که از نامشان بر می آید ریشه طبیعی داشته و با توجه به منبع استخراج آنها در سه گروه زیر می توانند تقسیم بندی شوند:

•    مواد رنگزای به دست آمده از گیاهان مثل نیل، روناس و غیره که از ریشه، گل، برگ، میوه و پوست نباتات به دست می آیند.

•    مواد رنگزای به دست آمده از حیوانات مثل قرمز دانه و صدف ارغوان

•    آنهایی که از مواد معدنی به دست می آیند مثل خاک سرخ.

پژوهش های باستان شناسی مؤید آن است که ایرانیان در رنگرزی مانند سایر اقوام و ملل قدیم بسیار با تجربه بوده و مواد رنگزایی که در منسوجات خود به کار می برده اند، بسیار با ثبات و چشمگیر بوده است. برای سال های متمادی مواد رنگزای طبیعی یکی از اقلام صادراتی ایران بوده است. در اواخر دوره قاجاریه کارگاه های متعدد رنگرزی در جوار کارگاه های قالی بافی فعالیت پررونقی داشتند. در این کارگاه ها فرآورده های گیاهانی از قبیل روناس، اسپرک، پوست گردو و انار را به مصرف می رسانیدند و تجار صادر کننده نیز مواد رنگزای گیاهی مازاد بر مصرف داخلی را که در کارگاه های تولید رنگ بسته بندی شده بود را به خارج صادر می کردند.

دسته ای از گیاهان دارای رنگینه هایی با ثبات عالی و متوسط هستند و در رنگرزی سنتی نقش مؤثری دارند. روناس، اسپرک، نیل، گل بابونه، برگ انگور عسگری، چغندر، پوست پیاز، برگ درخت توت، وسمه، گل رنگ، گل جعفری، برگ انجیر، پوست انار، بلوط، پوست گردو، هلیله، سماق، زعفران، جاشیر و غیره از گیاهانی هستند که در ایران یافت شده و از مواد رنگزای آنها در رنگرزی استفاده می شده است.

- روناس: ماده رنگزای روناس ترکیبی است به نام آلیزارین (یا ۱ و۲ دی هیدروکسی آنتراکینون) که در ریشه آن قرار گرفته است. با کم و زیاد کردن درصد دندانه و نوع آن، از این ماده شیدهای قرمز به دست می آید.

- اسپرک (ورث): گیاهی است که در تمام نقاط ایران یافت می شود. با رنگینه آن انواع رنگ های زرد به دست می آید مثل طلایی، زرد، زرد طلایی، زرد کدر و شفاف.

- نیل: ایندیگو یا نیل، برای تهیه شیدهای آبی تا سرمه ای استفاده می شود. گاهی نیل را در جاشیر، همراه با دندانه می جوشانند و رنگ سبز می گیرند و با افزودن روناس به آ ن رنگ بنفش می سازند. از وسمه نیز رنگ آبی به دست می آید.

- پوست انار: مانند اسپرک رنگ زرد تولید می کند ولی ثبات آنرا ندارد. از گل زعفران، برگ مو (در اراک و مناطق مرکزی ایران)، جاشیر (در فارس) و گندل (در لرستان و کردستان و دیگر مناطق غربی) نیز رنگ زرد و نارنجی به دست می آید.

- پوست گردو: ماده رنگزای موجود در پوست گردو ترکیبی است به نام جاگلون که با آن انواع شیدهای قهوه ای روشن تا مشکی و خاکستری را می توان ایجاد نمود. تنوع این رنگ ها بستگی به استفاده از دندانه ها و مواد کمکی افزوده شده دارد. از گیاه سماق نیز برای تهیه رنگ های قهوه ای استفاده زیادی می شود.

- جفت: پوسته بین مغز و پوست میوه بلوط است که از آن رنگ بژ به دست می آ ید.

- قرمزدانه: بهترین ماده رنگزایی که از حشره ای به همین نام تهیه می شود. این حشره اغلب بر روی درختان بلوط، سرو، کاج و کاکتوس زندگی می کنند. در آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکای جنوبی فراوان است. قرمزدانه را خشک کرده و به صورت پودر در آب و اسیدهای معدنی حل می کنند. حاصل، رنگ قرمز خوبی است که اگر به جای اسید از ماده ای قلیایی استفاده شود رنگ بنفش به دست می آید و از ترکیب با رنگ های گیاهی، انواع شید های رنگی تولید می کند. معروفترین قرمزدانه ها؛ قرمزدانه نپال و کاسیل (مکزیک) است. نام علمی این رنگ "اسید کارمنیک" است. انواع قرمز دانه عباتند از: قرمز دانه هندی، لهستانی، مکزیکی، ارمنی، کرم ورمیلو. برای دندانه قرمزدانه از آب زرشک، قارا و آب انگور استفاده می کنند.

ابزار و مواد مورد نیاز در رنگرزی سنتی عبارتند از:

- ظرف (پاتیل) یا حمامی که عملیات رنگرزی و دندانه کردن در آن صورت می گیرد و باید از جنس ضد زنگ و مقاوم در برابر حرارت باشد. معمولاً از ظروف استیل یا مسی استفاده می شود.

- ترازو برای توزین

- ترمومتر برای اندازه گیری دمای حمام رنگرزی

- همزن که معمولاً از جنس چوب است و برای هم زدن الیاف در حمام رنگرزی به کار می رود.

- ظروف شیشه ای مدرج مانند بشر و... برای اندازه گیری و برداشتن اسیدها و قلیاها.

- نمک های فلزی چون زاج سفید، زاج سبز، زاج سیاه، دی کرومات سدیم، کلرید قلع و ...

- مواد قلیایی مانند سود و آمونیاک و ....

- اسیدها مانند اسید تارتاریک، اسید لاکتیک، اسید اگزالیک، اسید استیک، اسید سیتریک و همچنین ممکن است از اسیدهای معدنی مانند اسید سولفوریک و اسید کلریدریک نیز استفاده شود. در گذشته به جای اسید لاکتیک از "دوغ" استفاده می شد.

- آب که به دلیل استفاده مداوم در رنگرزی، باید از شرایط و خواص لازم برخوردار باشد.

مکانیزم جذب و نگهداری مواد رنگزای طبیعی توسط لیف

در استفاده از رنگینه های طبیعی از آنجایی که در این رنگینه ها گروه های فعال جهت تشکیل پیوند با لیف در هنگام رنگرزی کالای پشمی و ابریشمی یا وجود ندارد یا اثرشان ضعیف می باشد، در اکثر مواقع جهت جذب بیشتر و تثبیت بهتر رنگینه روی کالا نیاز به یک ماده واسط می باشد و آن را اصطلاحاً دندانه یا Mordant گویند. یک دندانه در واقع یک فلز با ظرفیت حداقل دو می باشد که در تشکیل پیوند شیمیایی بین رنگینه و لیف نقش بسیار مؤثری را ایفا می کند. دو نوع پیوند اساسی بین رنگینه- دندانه از یک طرف و دندانه- لیف از طرف دیگر به طور همزمان به وقوع می پیوندد که این دو نوع پیوند در مقایسه با پیوندهای یونی، واندروالس و هیدروژنی بسیار محکم تر می باشند.

یکی از این پیوندها، پیوند کووالانسی می باشد که دندانه با گروه های هیدروکسیل که هم در لیف (پشم و ابریشم) و هم در ماده رنگزای طبیعی وجود دارد، برقرار می کند و دیگری پیوند کئوردینانس می باشد که از طریق گروه های الکترون دهنده چون اکسیژن متصل به کربن از طریق پیوند دوگانه (گروه کربونیل) ایجاد می گردد. در نتیجه تشکیل این پیوندها کمپلکس رنگی حاصل می شود که اصطلاحاً آنرا لاک (Lake ) گویند. مجاور بودن گروه های مذکور جهت تشکیل حلقه های پنج و شش ضلعی که از ثبات بالایی برخوردارند، به پایداری کمپلکس حاصله کمک کرده و در نتیجة این مهم، رنگینه دارای ثبات شستشویی بالایی در روی لیف خواهد بود.

از ترکیبات متداولی که به عنوان دندانه استفاده می شود می توان به سولفات مضاعف پتاسیم و آلومینیوم (زاج سفید)، سولفات آهن (زاج سیاه)، سولفات مس (زاج سبز)، کلرید قلع و دی کرومات پتاسیم اشاره نمود.

بر حسب تقدم و تأخر عمل رنگرزی و عمل دندانه دادن، رنگرزی با مواد رنگزای طبیعی به سه طریق ممکن است صورت پذیرد:

- اول رنگرزی، سپس دندانه کردن الیاف رنگرزی شده

- اول دندانه دادن و سپس رنگرزی

- عمل دندانه و رنگرزی توأم. در این روش کلاف ها را در حمام محتوای دندانه، رنگینه و مواد کمکی ریخته و یک روز بعد برای شستشو بیرون می آورند.

مراحل رنگرزی

۱- خیساندن کلاف: کلاف پشمی یا ابریشمی را در حمام یا پاتیل آب (۳۰ تا۴۰ درجه) خیس می کنند، سپس آب کلاف را گرفته و در آب ۳۰ تا ۳۵ درجه همراه با مقدار کافی پاک کننده می شویند. پس از آن مجدداً آبگیری کرده و با آب معمولی می شویند و پس از مرحله آبگیری خشک می کنند.

۲- دندانه کردن پشم: ظرف حمام را گرم کرده و در آن آب می ریزند و در دمای ۷۰ درجه سانتیگراد دندانه را اضافه کرده، بعد از ۲۰ دقیقه کلاف شسته شده و نمدار را داخل حمام کرده و یک ساعت با دمای ۸۰ درجه سانتیگراد (برای ابریشم ۷۰ درجه سانتیگراد) قرار می دهند. قابل ذکر است که زمان لازم برای دندانه های مختلف، متفاوت است. مثلاً دندانه کردن با زاج سیاه وقت کمتری لازم دارد.

۳- رنگرزی: حمام رنگ را آماده کرده و کلاف های شسته و دندانه شده را به حمام رنگ وارد می کنند. دمای حمام را به تدریج به جوش رسانده و به مدت یک ساعت کلاف ها در رنگ می جوشند و هر ۵ دقیقه کلاف را با چوب همزن در رنگ غوطه می دهند. بر اثر تبخیر، حجم محلول رنگ کم می شود، بنابراین با اضافه کردن مقداری آب جوش محلول را همواره در ۲۰ تا ۳۰ برابر وزن کلاف نگه می دارند.

پس از اتمام زمان (یک ساعت)، جوشاندن را متوقف کرده و می گذارند تا حمام رنگ به مرور سرد شود سپس کلاف ها را خارج کرده، اول با آب نیمه گرم و سپس با آب معمولی و سرد شسته و آبگیری می کنند و در مجاورت هوای خشک قرار می دهند.

ثبات رنگ

بنابه تعریف؛ ثبات رنگی یک رنگینه عبارتست از: مقاومت رنگی خامه قالی رنگرزی شده در مقابل عوامل مختلف چون شستشو، نور، سایش و حلال های شیمیایی که در طول عمر مفید خود با آن مواجه می شود. هنگامی که یک خامة رنگ شده در معرض عوامل مذکور قرار می گیرد، یک یا چند تغییر ممکن است، اتفاق افتد. از نقطه نظر کالای رنگرزی شده به تنهایی ممکن است اختلاف در عمق رنگی، در فام رنگی و یا در شفافیت صورت پذیرد. علاوه بر این تحت شرایط مشخص مثلاً شستشو، بخش های سفید کالا ممکن است رنگی شده و بخش های رنگی نیز به دلیل مهاجرت رنگینه از نقاط دیگر به آنها دارای رنگ جدیدی گردند. این پدیده تحت عنوان لکه گذاری شناخته می شود. لذا ثبات رنگ خامه فرش دستباف به مقاومت این قبیل تغییرات، تحت شرایط مشخص شناخته می شود.

اکثر رنگینه های طبیعی دارای ثبات نوری از ضعیف تا متوسط هستند و این در حالی است که رنگینه های شیمیایی دارای محدوده وسیعی از ثبات ها یعنی از ضعیف تا عالی می باشند. ثبات نوری یک خامه رنگرزی شده به عوامل داخلی چون ساختار شیمیایی رنگینه، حالت فیزیکی رنگینه، غلظت رنگینه، ماهیت خامه رنگرزی شده و خلاصه نوع دندانه مورد استفاده بستگی دارد.

ساختار شیمیایی یک مولکول رنگینه به دو بخش تقسیم می شود: بخش اصلی یا کروموفور رنگینه که رنگین بودن ملکول رنگینه به آن بستگی دارد و بخش دوم که خصلت کاربردی و یونی بودن رنگینه را باعث می گردد که به عنوان گروه های آکسوکروم شناخته می شوند.

به طور کلی کروموفور و بخش اصلی رنگینه ثبات نوری یک رنگینه را تعیین می کند و گروه های آکسوکروم بمراتب اثرات کمتری را در این مهم ایفا می نمایند. آنالیز مواد رنگزای طبیعی فهرست شده در کتاب مرجع رنگ نشان می دهد که تقریباً ۵۰ درصد از کل مواد رنگزای طبیعی از خانواده فلاونوئیدها بوده و مابقی از خانواده آنتراکینون، نفتوکینون و ایندیگوئیدها می باشند. ترکیبات فلاونوئیدها دارای ثبات نوری بالایی بوده ولیکن رنگینه های آنتراکینون و ایندیگوئیدها دارای ثبات های نوری عالی هستند.

البته قابل ذکر است که ثبات نوری رنگینه های آنتراکینون با افزایش استخلاف گروه های هیدروکسیل در ملکول رنگینه کاهش می یابد. همچنین بزرگی ساختار می تواند ثبات نوری را بهبود بخشد.

حالت فیزیکی رنگینه معمولاً مهمتر از ساختار شیمیایی می باشد و به طور کلی هر چه تجمع ملکولی رنگینه در لیف بیشتر باشد، ثبات نوری رنگینه بیشتر است. در مطالعاتی که Cox - Crews در سال ۱۹۸۷ روی سرعت رنگ پدیدگی بعضی از رنگینه های طبیعی انجام داد مشخص گردید که سرعت رنگ پریدگی روناس و اسپرک دندانه داده شده با فلزات آلومینیوم و قلع مشابه بیشتر رنگینه های شیمیایی در ابتدا زیاد ولی بعد از مدتی با شیب کمتر به صورت ثابت ادامه دارد. همچنین مشاهده شد که سرعت رنگ پریدگی ایندیگو و قرمزدانه دندانه داده شده با فلزات آلومینیوم و قلع با سرعت ثابت اتفاق می افتد.

ثبات نوری خامه فرش دستباف رنگرزی شده معمولاً با افزایش غلظت رنگینه در لیف افزایش می یابد. ساختار شیمیایی و پارامترهای فیزیکی لیف می تواند روی ثبات نوری خامه رنگرزی شده تأثیر گذار باشد. به عنوان مثال کومینگ و همکارانشان رنگ پریدگی روی الیاف پنبه را به اکسید شدن سلولز نسبت می دهند، در حالی که الیاف پروتئینی مثل پشم، کرک و ابریشم خاصیت احیائی دارند.

نیل (ایندیگو) روی پشم نسبت به پنبه دارای ثبات نوری بیشتری است در حالی که روناس رفتاری برعکس دارد.

ثبات نوری رنگینه های دندانه ای همچنین به نوع دندانه و روش دندانه دادن بستگی دارد. زیرا در هنگام دندانه دادن کمپلکس های متفاوتی با انواع دندانه ها ممکن است تشکیل شود که اینها از نظر مقاومت نسبت به نور با یکدیگر متفاوت هستند. همچنین خود فلز می تواند اثرات کاتالیزوزی مثبت یا منفی روی تخریب نوری رنگینه داشته باشد. در مطالعاتی که Cox - Crews روی ۱۸ نوع رنگینه زرد طبیعی انجام داد مشخص گردید که تاثیر دندانه حتی از ساختار خود رنگینه روی ثبات نوری مهم تر است. همچنین او نتیجه گرفت که تغییرات رنگی (رنگ پریدگی) نمونه های پشمی رنگرزی شده و دندانه شده با فلزات قلع و آلومینیوم نسبت به فلزات مس، کروم و آهن خیلی بیشتر است.

عوامل خارجی همچون منبع نوری، شدت نور، دما، رطوبت و آلودگی محیط نیز می تواند روی رنگ پدیدگی یک کالای رنگرزی شده مؤثر باشد.

ماهیت نور تابیده شده و نوع منبع نوری عامل خیلی مهم در رنگ پدیدگی می باشد. رنگینه های بی ثبات با تابش نور مرئی کم رنگ می شوند در حالی که رنگینه های با ثبات نوری بالا تحت تابش اشعه ماورای بنفش رنگ خود را از دست می دهند. اشعه ماورای بنفش فاکتور بسیار مهم در رنگ پدیدگی بوده که تأثیر آن روی رنگینه های زرد و نارنجی بیشتر است.

تحت شرایط عادی تابش نور، دما و رطوبت هر دو می توانند روی سرعت رنگ پدیدگی کالای نساجی (خامه فرش دستباف) تأثیر داشته باشند. به عنوان مثال کاهش درصد رطوبت از ۶۵ به ۲۵ باعث کاهش شدید در رنگ پریدگی می گردد.

آلودگی محیط چون حضور دی اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن و اوزون در هوا می توانند با رنگینه ها حتی در غیاب نور واکنش دهند.

حضور بعضی مواد کمکی در لیف که هنگام رنگرزی یا قبل و بعد از رنگرزی روی خامه فرش آورده شده اند ممکن است روی رنگ پریدگی موثر باشند. به طوریکه وجود موادی چون نشاسته فرآیند رنگ پریدگی را تشدید می کند و بالعکس عملیات بعدی ابریشم با اسید تانیک خواص ثباتی بعضی از رنگینه های طبیعی را بهبود می بخشد.

در مطالعاتی که Cristea و همکارش به منظور بهبود ثبات نوری رنگینه های طبیعی روی پنبه انجام دادند مشخص شد که استفاده از ویتامین C و اسید گالیک که به عنوان مواد آنتی اکسیدان و جاذب اشعه ماورای بنفش هستند می توانند ثبات نوری رنگینه های روناس، اسپرک و وسمه را بهبود بخشند.

گرداوری و ویرایش : فربد حیدری

سایت گروه فن و هنر ایران زمین

سایت جامع پیمانکاران ساختمان

هنر سنتی ایران زمین

بهترین ماده برای تولید رنگ گردویی چوب جاگلون

پوست گردو:

ماده رنگزای موجود در پوست گردو ترکیبی است به نام جاگلون که با آن انواع شیدهای قهوه ای روشن تا مشکی و خاکستری را می توان ایجاد نمود.

تنوع این رنگ ها بستگی به استفاده از دندانه ها و مواد کمکی افزوده شده دارد. از گیاه سماق نیز برای تهیه رنگ های قهوه ای استفاده زیادی می شود .

گرداوری و ویرایش : فربد حیدری

سایت گروه فن و هنر ایران زمین

سایت جامع پیمانکاران ساختمان

هنر سنتی ایران زمین

روناس (Rubia-tinctorum)

رنگرزی و ساخت رنگ بوسیله روناس

تاریخچه

هانس ای دولف در کتاب صنایع دستی کهن ایران بیان کرده است : روناس در ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در درهﻯ سند در شهر موهن جودارو شناخته شده است و از آنجا نخست به خاورمیانه گسترش یافت .

در تورات و همچنین نوشته هایی که از قبور فراعنه مصر به دست آمده است ، مدارکی در مورد رنگرزی با روناس وجود دارد . همچنین آثاری از رنگ قرمز حاصل از ریشه روناس در یکی از مقبره های مصری متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح یافت شده است. علاوه بر تورات در بندهش هم از این گیاه نام برده شده است؛ هر چه را جامه به آن شاید رشتن (یعنی رنگ کردن، ریسیدن، تافتن، تابیدن)، مانند سرکه و دار پرنیان و زردچوبه و روناس و نیل، رنگ خوانند .

در پاپیروس های مصری قرن سوم پیش از میلاد مسیح، نام این گیاه عنوان گردیده و در مورد آزمایش های کنترل رنگ آن توضیحات زیادی آمده است.

در یکی از پاپیروس های مصری در همین مورد مطلبی با این مضمون آمده است : دانه هایی همراه با خمره ها. بوی نافذی دارد. دست های او با روناس به رنگ سرخ درآمده است ، گویی که با خون آغشته شده است . مانند پرنده ای شکاری که خونین شده است، مانند اینکه گوشتش از زیر پوست نمایان شده است .

دیوس کوریدس Dioscorides فیزیکدان یونانی ، آن را تولید کنندهﻯ رنگ قرمز دانسته است. پلینی Pliny طبیعی دان رومی ، در این رابطه در کتاب تاریخ طبیبعی نوشته است :

دو گیاه دیگر هم وجود دارد... اولی روناس است ، کاربرد آن برای رنگرزی پشم و چرم ضروری است . روناس ایتالیا با ارزش ترین آنهاست ، مخصوصاً آنها که در حومهﻯ شهر می رویند؛ همچنین تقریباً در تمام شهرهای دیگر هم، به مقدار زیاد تولید می گردد. به صورت خودرو رشد می کند ، ولی قابلیت کشت شدن هم دارند... ساقهﻯ آن خاردار و مفصل دار است، با پنج برگ که اطراف مفصل قرار گرفته اند. دانهﻯ آن قرمز است .

رنگرزان ایرانی و رومی آن را می شناختند ؛ قبور یافت شده مربوط به قرون دوم و سوم میلادی در روم که در آنها پارچه های رنگ شده با نیل و روناس وجود داشتند ، گواه همین مدعاست ؛ ولی در دوره های بعدی و در زمان فرمانروایی رومیان استفاده از آن در اروپا از بین رفت، تنها مدرک به دست آمده، پارچه ای رنگ شده با روناس است که از گور ملکه آرنگوندیس Arnegundis در سنت دنیس St. Denis (۵۶۵ تا ۵۷۰ میلادی در نزدیکی پاریس کشف شده است . در حدودالعالم آمده است : و اندر دریای خزران ( یعنی دریای خزر رضوان ) دو جزیره است، یکی برابر دربند خزران است آن را جزیرة الباب خوانند از آنجا رومن خیزد که به همه جهان ببرند و رنگرزان از آن به کار برند .

همچنین ابن حوقل می نویسد : دو جزیرهﻯ بزرگ دیگری رو به روی رود کر و نزدیک باب است. این جزیره نیز بیشه ها و درختان و آبها دارد و از آن روناس به دست می آید و به همین سبب گروهی از شهر بردعه ( بردع ) بدانجا آمده، مدتی به تهیهﻯ روناس می پردازند، و آن را به ورهان و بردعه می برند و از آن بهره مند می شوند .

در گذشته در ژاپن هم از گیاه روناس ژاپنی برای تولید رنگ قرمز استفاده می شد، ولی به مرور زمان استفاده از آن ترک گشته است.

روناس در جنگ های صلیبی بار دیگر به اروپا آمد و به قرمز ترکی معروف شد، هلندی ها یکی از تولیدکنندگان روناس بودند، همچنین آثاری از گیاه روناس در یک کارگاه رنگرزی واقع در «یورک York» مربوط به قرن دهم میلادی یافت شده است.

ویکتوریا افشار عقیده دارد: این بوته نخستین بار توسط سوداگران عرب به اسپانیا و برای دومین بار پس از قرون وسطی توسط اهالی جلفای اصفهان به اروپا برده شد .

بازرگانی ونیزی که در سال ۹۱۳ ﻫ. ق. در ایران ساکن بوده است می نویسد: در این شهر (خوی) رنگ سرخ لاکی به مقدار فراوان می سازند و آن را از ریشه های سرخی فراهم می کنند که در زیر زمین است و با بیل و کلنگ بیرون می آورند و سپس به هرمز می فرستند و از این ریشه ها برای ساختن و به کار بردن رنگ سرخ در غالب نقاط هندوستان بهره می جویند .

گیاه بیان شده همان روناس می باشد. ویکتوریا افشار می گوید: صدور روناس از آذر بایجان به هندوستان به احتمال زیاد یا به دلیل کافی نبودن و یا پایین بودن کیفیت رنگ آنها بوده است .

rose madder یک رنگ هنری روی بشقاب ها توسط اساتید از زمان رنسانس تا کنون بوده است. madder نام تجاری روناس در اروپاست.

شاردن Chardin در سفرنامه اش به فراوانی این گیاه در ایران اشاره کرده و عنوان می کند که از این گیاه برای رنگرزی و نقاشی استفاده می شود.

به گفتهﻯ «ویکتوریا افشار» رنگ روناس در هر منطقه از ایران نامی متفاوت دارد، برای مثال به آذری بویاخ نامیده می شود که به معنی رنگ کردن خامهﻯ قالی است ؛ در مناطق دیگر هم نامهای دیگری دارد که این امر نشان دهندهﻯ قدمت این رنگ در ایران و خاورمیانه است.

روناس با نام علمی (Rubia tinctorum) گیاهی است که به حالت خودرو در مناطق مدیترانه، در شمال آفریقا و بعضی مناطق آسیا می‌روید . ساقه این گیاه پوشیده از خارهای ریز می‌باشد و ارتفاع آن تا حدود دو متر می‌رسد. روناس با استفاده از خارهای ریزی که دارد به دیوار و درختان می‌چسبد و بالا می‌رود.

برگ های آن بیضی، نوک تیز و دراز بوده که به صورت گروهی و به شکل چتر از کنار ساقه بیرون می‌آید. اگر برگ را در بین دست ها مالش دهیم دست به رنگ قرمز تند مایل به سیاه در می آید. گل های روناس کوچک و به رنگ زرد مایل به سبز می‌باشد. میوه آن گوشتی و به رنگ تیره ‌است . 

ریشه آن به نام روناس معروف است به رنگ قرمز تیره و به صورت دراز، باریک و استوانه‌ای می‌باشد. قسمت مهم این گیاه از نظر طبی بشمار می‌آید و از ریشه روناس برای رنگرزی پارچه و نخ استفاده می‌شود.

موسم گل

 اواخر بهار

انتشار جغرافیایی

این گیاه در نقاط سردسیر و گرمسیر می روید، ولی در آسیا و اروپا بیشتر یافت می شود. مناطق کشت روناس در ایران استان های آذربایجان و مازندران و در بعضی از نقاط کرمان می باشد و به طور وحشی در تمام ایران دیده می شود . بهترین روناس مخصوص اطراف یزد است. 

مشخصات ریشه

ریشه از نوع راست ساده است. ریشه این گیاه در نواحی شن زار تا عمق یک متری خاک فرو می رود. در رنگرزی با روناس مهمترین عامل میزان عمر ریشه است. رنگای قرمز شاداب و متمایل به سرخ از ریشه های چهار و پنج ساله آن به دست می آید و ریشه هفت ساله رنگهای لاکی و ارغوانی و ریشه های سه ساله نارنجی تیره پدید می آورد. جنس روناس نیز در رنگ آن عامل موثری است. از ریشه گونه هایی که در مناطق سردسیری می رویند، لاکی پر مایه تری نسبت به مناطق معتدل و گرمسیر به دست می آید.

به همین علت است که رنگ لاکی به دست آمده از روناس آذربایجان و خراسان که مناطق سردسیری هستند با رنگ های بدست آمده از روناس کرمان و فارس، که مناطق گرمسیری محسوب میوند تفاوت بارزی دارد.

ترکیبات شیمیایی

ریشه روناس دارای ماده‌ای رنگی به نام جوهر روناس می‌باشد. 

Alizarin

نام آیوپاک

dihydroxy-9,10-anthracenedione-1,2

نام‌های دیگر

Dihydroxyanthraquinone-1,2 Turkey red, Mordant red 11, Alizarin B, Alizarin red

جوهر روناس یا ۱،۲- دی‌هیدروکسی‌آنتراکینون ماده‌ای سرخ‌رنگ است که برای رنگرزی به رنگ روناسی از آن استفاده می‌شود.

در سال ۱۸۶۹ جوهر روناس که رنگیزه ای طبیعی بود به‌طور سنتتیک تولید شد. استفاده از جوهر روناس طبیعی بیش از ۳۵۰۰ سال سابقه دارد. در مصر و درآسیای مرکزی استفاده از این رنگ که از ریشه روناس استخراج می شد رواج داشت از جمله در مقابر فراعنه. تولید مصنوعی این رنگ باعث شد که کشت روناس که از صادرات اصلی هندوستان بود از بین برود و دولت انگلستان که هندوستان را در استعمار داشت نتوانست از نزول تولید روناس جلو گیری کند.

امروز بهترین روناس ایران در شنزارهای اطراف یزد یافت می شود و ارتفاع بوته آن بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر است.

همان گونه که گفته شد رنگ در این گیاه بیشتر در ریشه آن موجود است که شامل قسمت های زیر است:

خارجی تری بخش که لایه چوب پنبه ای ریشه است که بسیار نازک و به رنگ قهوه ای است. 

پارانشیم پوستی که نسباتاً ضخیم است. 

استوانه مرکزی که نازک و به رنگ قرمز است. 

قدرت رنگی ریشه روناس با مدت زمانی که در خاک می ماند نسبت مستقیم دارد کهنگی و تازگی روناس را از طعم و رنگ آن به خوبی می توان تشخیص داد.

طعم ریشه گیاه جوان شیرین و گیاه پیر گس و تلخ است. برداشت روناس معمولاً در اواخر پاییز انجام می گیرد و در سایه خشک می شود. گاهی ریشه روناس را به وسیله کوره خشک می کنند که باعث پایین آمدن کیفیت رنگ می شود.

ریشه این گیاه بخصوص پارانشیم پوستی آن واجد گلوکوزی است که تحت تاثیر دیاستازی تجزیه می شود و آلیزارین (Alizarine) می دهد. این ماده رنگی اگر درون شیره سلولی دیده شود به رنگ زرد است ولی در مجاورت هوا رنگ آن قرمز می شود.

ماده رنگی ریشه روناس نامهای مختلفی دارد مثل:

۱- madder

۲- garance

۳- knapd

۴- lizari

شماره روناس در کالر ایندکس ۶-۸-۹-۱۰-۱۱ تا ۱۲ است.

برای استفاده از ریشه روناس باید پس از خشک کردن آن نخست پوسته خارجی را که باعث کدری رنگ می شود از آن جدا کرد و سپس آن را کوبید. این عمل برای جدا کردن خاک از ریشه انجام می گیرد که ممکن است برای سهولت مدتی آن را در آب قرار داد و سپس خشک کرد و یا اینکه ریشه را با روغن چرب کرد. در این روش پوسته خشک و سپس خرد و جدا می شود. البته با چرب کردن رنگ حاصله شفافیت خود را از دست می دهد. پس از این مرحله باید گیاه را به گرد تبدیل کرد و ۲۰ برابر مقدار آن آب سرد و ۲% اسید سولفوریک افزود و مدت دو ساعت محلول را به هم زد تا اسید در آن نفوذ کند. پس از این مدت آن را صاف میکنند و باقیمانده را چندین بار ابتدا با محلول رقیق کربنات سدیم و سپس با آب می شویند تا کلیه عکس العملهای اسیدی آن از بین برود. سپس آن را خشک کرده و دو مرتبه می سایند تا دوباره به گرد تبدیل شود.

از لحاظ شیمیایی روناس دارای یک ماده ازته است که نقش فرمان را دارد و تحت تاثیر این فرمان مواد رنگی ایجاد می گردد.

تجزیه مواد ریشه روناس به ترتیب زیر است :

۱- روبیادین

۲- گلوکوزید روبیادین 

۳- پورپورین

۴- گلوکوزید پور پورین

۵- اسید روبر تریکو

۶- آلیزارین

مهمترین این مواد در رنگرزی آلیزارین است. مهمترین خاصیت آلیزارین از لحاظ رنگرزی آن است که با اسیدهای فلزات مختلف ترکیب می شود و لاک های رنگین تولید می کند که در اسیدها و قلیاهای ضعیف حل نمی شوند.

آلیزارین در آلمان، هلند و چند کشور دیگر تولید می شود . هلندی ها در گذشته نیز یکی از تولیدکنندگان مهم روناس بودند . در حال حاضر آلیزارین به صورت خمیر در بشکه های کوچک و بزرگ با بهای زیاد وارد ایران می شود و بخصوص در مورد پارچه های قلمکار بسیار مورد نیاز است.

آلیزارین به شکل کریستال های زرد رنگ است که در ۲۹۰ درجه ذوب می شود و در آب خیلی کم قابل حل است ( حتی آب ۱۰۰ درجه ). ولی در محلول های قلیایی مانند کربنات دو سود و سود سوز آور حل می گردد.

رنگرزی پشم با روناس

رنگرزی با آلیزارین به وسیله اکسیدهای فلزی و زاج ها هم بر الیاف پروتیینی و هم الیاف سلولزی ممکن است، به طوری که در هنر قلمکار اکنون با استفاده از زاج سفید ابتدا مهر مورد نظر را بر پارچه می زنند و سپس در حمام هایی از محلول آلیزارین داخل می کنند و با دادن حرارت به آن رنگ قرمز ظاهر می گردد. ثبات آن به صورتی است که در مقابل مواد سفید کننده ای مثل کلر نیز پایداری می کند.

در رنگرزی با روناس با استفاده از الیاف فلزی رنگ های متفاوتی به دست می آید. برای مثال زاج آهن (زاج سیاه) رنگ قرمز قهوه ای می دهد.

جوهر سرکه نیز از دندانه هایی است که بیشتر در نواحی فارس به کار می رود. یکی از روش های سنتی استفاده از رنگ روناس نیز بدست آوردن به وسیله جوشاندن خامه در پیش آب گاو بوده است!

به هرحال بدون وجود دندانه نمی توان  به خوبی پشم را رنگ نمود تا در مقابل عوامل مختلف ثبات کافی داشته باشد و بدون دندانه در روی پشم بسیار پریده و کدرخواهد بود. املاحی که برای دندانه پشم به کار برده می شوند عبارتنداز: بیکرومات پتاسیم، زاج سفید، سولفات آهن، سولفات مس و کلرور قلع.

رنگرزی پشم با دندانه بیکرومات پتاسیم و روناس

سه روش زیر برای رنگرزی پشم با روناس و دندانه بیکرومات به کار برده می شود:

۱- دندانه قبل رنگ

۲- دندانه بعد از رنگ

۳- رنگ و دندانه توام

روش دندانه قبل از رنگ

پس از دندانه دادن ، پشم را در حمام تازه ای که دارای یک تا سه درصد اسید اگزالیک و پنچ تا ده درصد روناس بوده ، قرار داده و حمام را در مدت 45 دقیقه به جوش می رسانند و مدت یک ساعت و پانزده دقیقه رنگرزی را در حالت جوش ادامه می دهند. سپس پشم را شسته و خشک می نمایند.

این طریق متداول ترین رنگرزی روناس است. در بعضی از نقاط ایران از چوبک به جای اسید در حمام رنگ استفاده می شود و رنگ حاصل نیز بنفش رنگ است. به طور کلی مواد قلیایی و اسیدها هر کدام تاثیر جداگانه ای در حمام رنگ روناس به جای می گذارند. قلیایی ها رنگ بدست آمده را متمایل به بنفش و اسیدها آن را نارنجی می نمایند.

روش دندانه بعد از رنگ

از این طریق بندرت استفاده می گردد و بیشتر برای رنگ های روشن و شفاف می باشد. چون تمایل جذب رنگ توسط پشم بدون وجود دندانه کم است و رنگ حاصله بسیار ضعیف است.

رنگ رزی پشم با روناس و دندانه بیکرومات

معمولاً برای این روش نظر به سیری و روشنی رنگ از یک تا سه درصد بیکرومات و یک تا سه درصد اسیدلاکتیک مصرف می کنند. برای رنگ های بسیار باز دو درصد و رنگ های متوسط ده تا سی درصد و برای زمینه های بسیار سیر تا صد درصد روناس می توان مصرف کرد .

رنگرزی پشم با روناس و دندانه زاج سفید

رنگ های حاصل از این دندانه با روناس در روی پشم به مراتب شفاف تر از دندانه بیکرومات است ولی تنها طریقه ای که می توان برای رنگرزی بکاربرد روش دندانه قبل از رنگ است چون روش های دیگر ثبات کافی در برابر عوامل مختلف سایش نیستند.

رنگرزی بوسیله دوغ

این روش تقریباً در تمامی مراکز رنگرزی طبیعی قالی در ایران؛ مخصوصاً کرمان و یزد معمول است و به جای اسید لاکتیک از دوغ و قره قوروت استفاده می کنند. روش این رنگرزی در هر منطقه ای فرق می کند.

به طور کلی در فصل تابستان خامه پشمی را که قبلاً با زاج سفید دندانه داده اند داخل در حمامی که بیست برابر وزن پشم به نسبت یک سوم دوغ و بقیه آب و مقدار لازم روناس است قرار می دهند. حمام را بوسیله آفتاب، بیست و پنج درجه برای رنگ های روشن و برای رنگ های سیر تا چهل و پنج درجه گرم می کنند. مدت یک ساعت پشم را در این محلول حرکت داده و بعد آنرا دوازده ساعت تا دو روز بسته به سیری و روشنی رنگ در همان حال نگاه می دارند. در این مدت مقدار زیادی از آب تبخیر شده و اسید لاکتیک موجود در دوغ حمام زیاد می شود. این عمل باعث شفافیت رنگ حاصله می گردد ولی چون همراه با اسید لاکتیک مواد دیگری نیز در دوغ وجود دارد رنگ حاصله با رنگی که با اسید لاکتیک تنها بدست می آید متفاوت است. پس از این عمل چون رنگ حاصله تقریباً نارنجی می باشد برای اینکه اثر اسید از بین رفته ورنگ را کمی مایل به بنفش کنند خامه پشم را در آب جاری قرار می دهند. 

یکی دیگر از معروفترین رنگ های به دست آمده از روناس رنگ دوغی است که از خیساندن کلافهای رنگ گرفته از روناس در دوغ حاصل می شده است. طول مدت قرار گرفتن پشم در این مایع هر قدر بیشتر شود رنگ روشنتر می شود تا آنکه به فام صورتی کم رنگ مبدل می گردد.

خواص داروئی

روناس از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.

1 - بازکننده گرفتگی‌ها در بدن است.

2 -  ادرار آور است و حبس‌البول را درمان می‌کند.

3 - برای معالجه بیماری فلج آن را با عسل مخلوط کرده و به بیمار بدهید.

4 -  ترشح شیر راز یاد می‌کند.

5 -  درد سیاتیک را رفع می‌کند.

6 - یبوست‌های سخت را معالجه می‌کند.

7 -  اشتهاآور است.

8 -  قاعده‌آور است.

9 -   خارش پوست را برطرف می‌کند بدین منظور می‌توان از ضماد استفاده کرد و یا اینکه جوشانده آن را در وان حمام بریزید و مدتی در آن استراحت کنید.

10 -   اوره خون را پائین می‌آورد.

11 -   جوش خوردن استخوان شکسته را تسریع می‌کند.

12 -   تورم را در بدن از بین می‌برد.

13 –   از کمپرس جوشانده روناس برای رفع بیماریهای پوستی استفاده کنید.

منبع : سایت

گرداوری و ویرایش : فربد حیدری

سایت گروه فن و هنر ایران زمین

بررسی تاثیر روانی رنگ و رنگ کاری بر دکوراسیون داخلی

 هادی غلامیان1

دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی منابع طبیعی، دانشگاه تهران1

در این تحقیق به بررسی تاثیر روانی رنگ و رنگ کاری بر دکوراسیون داخلی پرداخته شده است. رنگ تاثیر فیزیکی و روحی خاصی را بر روی افراد میگذارد و افراد واکنش های متفاوتی نسبت به رنگ های مختلف از خود نشان می دهند، عکس العمل افراد به فاکتورهای متعددی نظیر فرهنگ، جنسیت، سن، موقعیت احساسی و ذهنی، به تجربه های خاص فردی بستگی دارد. البته نوع و شدت این واکنش ها نیز منحصر بفرد است . رنگ ها دارای نیروی خاصی هستند و هر یک از طیف ها یک احساس عمیق را در محیط القا می کنند. رنگ ها عمیقا بر حالات، روحیه، رفتار و روابط عمومی و اجتماعی تاثیر میگذارند و سبب میشوند شما شدیدا احساس اعتماد به نفس و یا احساس نشاط  و سرزندگی کنید و همچنین این امکان وجود دارد که احساس کسلی و بی حوصلگی را به شما القا کنند. رنگی که برای دکوارسیون اتاق های منزل خود انتخاب و استفاده میکنید نیز عمیقا در حالات روحی و روانی حاکم در منزل شما موثر است. بنابراین به نقش و تاثیر انواع رنگها در محیط بایستی توجه داشت تا انتخابی صحیح و مفید داشته باشید و بتوانید از محیط پیرامون خود لذت ببرید. در رنگ کاری فضای داخلی بسته به محیط بایستی فاکتور های متفاوتی را در نظر گرفت :

-         سن کاربر؛

-          نوع فعالیت؛

-         رنگهای طبیعی موجود در محیط؛

-         شکل و حالت آیرودینامیکی محیط.

 رنگ یکی از جالب ترین جنبه های دکوراسیون است. طراحان دکوراسیون امروزه بیش از هر چیز به سلیقه و روحیات ساکنین خانه توجه میکنند. هر یک از ما احتمالاً ایده هایی درباره رنگ های مورد علاقه خود داریم و انتخاب و سلیقه ما اغلب بهترین راهنما برای انتخاب مجموعه رنگی مناسب برای محل زندگی و منزلمان است.

امروزه ثابت شده است رنگ ها براحتی روی سیستم عصبی، قدرت بینایی، سیستم گوارش، حالات روحی روانی افراد و اخلاق فردی آنها تاثیر میگذارند، بنابراین برای استفاده مفید از رنگ لازم است اثر روانشناختی آن را که میتواند در انتخاب دکوراسیون، لباس، محیط و... وارد عمل شود، درک کنیم. گاه به کارگیری رنگ های نامناسب ، تاثیرات منفی بر مذاهب، فرهنگها، خلق و خوی افراد و راندمان کاری گذاشته که در دراز مدت تاثیرات مخرب آن آشکارا به چشم میخورد.  طراحی داخلی و ساختمانی شامل کاربردی از بسیاری از عناصر بهم پیوسته از قبیل ، فضا ، شکل ، ساختار ، نور ، بافت می شود و یکی از تصمیمات مهم در مورد دکوراسیون داخلی رنگ و رنگ کاری میباشد. رنگ جزء مهمی در ایجاد سطح کیفی داخل ساختمان است، می بایست قبل از هرچیز طرح کلی رنگ را در روند طراحی مورد بررسی قرار داد. بهترین رویکرد نسبت به انتخاب رنگ این است که آن را جزء مهمی در طراحی در نظر بگیرم به جای آنکه آن را به شکلی سطحی و پیش پا افتاده بعد از اتمام کار مورد توجه قرار دهیم . طراحی موثر رنگ ها هیچ هزینه اضافی در ساخت و نوسازی داخل ساختمان تحمیل نمیکند. فقط کافی است که آن را از جلوتر در دستور کار قرار دهیم. بهترین کار این است که رنگ های وسایل و دیوارها را به منظره جزئی در اهداف کلی طراحی در نظر بگیریم . آیا محیط باید آرام بخش یا شاد یا هیجان انگیز باشد ؟ آیا سطح داخلی باید یک پیش زمینه خنثی را برای اساس منزل داشته باشد و یا خود به تنهایی تند و چشمگیر به نظر برسد ؟ موفقترین طراحی های داخلی رنگها در مقابل اهداف کلی طراحی بسیار تاثیر پذیرند. اولین گام تعیین اهداف طراحی است . سپس مشخص کنید که آیا رنگ می تواند در پدید آوردن حالتی به کار رود یا به عنوان راه حلی برای مشکلات مربوط به طراحی داخلی عمل کند. رنگ، ابزار مناسبی برای جلب توجه به سوی جنبه های مطلوب و یا استتار جنبه های نامطلوب محیط است . برخی از وظایف مهمی که بر عهده رنگ است شامل موارد زیر است

 ( ماهنامه طراحی داخلی):

-         برانگیختن احساسات و ایجاد حال و هوای خاص در محیط.

-         متمرکز و یا منحرف کردن توجه.

-         تنظیم مقیاس فضا برای این که کوچکتر و یا بزرگتر به نظر برسد.

-         تقسیم و تعیین فضا.

-         وحدت و یا یکپارچگی فضا.

   آشنایی با تأثیر رنگ در چیدمان

 همه ما بارها و بارها اهمیت رنگ ها را در زندگی حس کرده ایم. این عنصر اساسی در چیدمان منزل نیز نقش تأثیرگذاری دارد. بنابراین، با بهره مندی از آن می توانیم خانه ای شاد، دل انگیز و امن داشته باشیم . به همین دلیل لازم است زبان و معنای رنگها را بدانیم تا بدرستی از آنها استفاده کنیم.

تناسب با فضای خانه از الگوهای هماهنگ زیر در چیدمان منزل می توان استفاده کرد :

·        الگوی تک رنگ:  در این الگو می توان از یک رنگ برای چیدمان محیط بهره برد.

·        شیوه کنتراست : در این روشبا استفاده از دو رنگ متضاد نظیر آبی و نارنجی می توان فضایی دلخواه ایجاد کرد.

·        الگوی مشابه : در این روش اگر رنگ زرد را انتخاب می کنید، می توانید برای تکمیل از رنگ های نارنجی بهره بگیرید.

·        استفاده از رنگ های گوناگون : این شیوه گرچه الگویی رایج است، اما باید توجه داشت در این روش، هماهنگی رنگ ها دقیق صورت بگیرد تا از نظر زیباشناسی چشم نواز باشد.

اثرات روانی رنگ های مختلف در دکوراسیون

رنگ زرد:

ویژگی :درخشندگی, حس خوش بینی و دل گرمی. رنگ زرد باعث بهبود فعالیت های ذهنی و بیشتر شدن اشتها نیز می شود.

کاربرد:  در آشپزخانه, اتاق کارو اتاق نشیمن هم چنین به ندرت و بصورت خیلی ناچیز در اتاق خواب بزرگسال می توان از رنگ زرد استفاده کرد اما استفاده از این رنگ در اتاق نوزادان توصیه نمی شود.

رنگ نارنجی:

ویژگی : رنگی است بسیار گرم, محرک و شادی آور که گرمابخش محیط می باشد.

 کاربرد:  در ورودی و راهروها, اتاق غذاخوری و اتاق نشیمن. رنگ نارنجی رنگی محرک است بنابراین می توان از آن به مقدار کم و بصورت ملایم در اتاق خواب و اتاق کار نیز استقاده نمود.

رنگ قرمز:

ویژگی  : قرمز رنگ عشق ,تحرک و انرژی است .قرمز ضربان قلب را افزایش می دهد و باعث نشاط و سرزندگی می شود.

 کابرد  : در اتاق غذاخوری ,آشپزخانه , راهروها و اتاق بازی کودکان . از آنجا که قرمز میزان ضربان قلب را افزایش می دهد توصیه می شود از این رنگ بصورت محتاطانه در اتاق خواب و اتاق کار استفاده شود.

رنگ صورتی:

ویژگی : رنگ آرامش ,احساس قوت قلب و لطلفت است .صورتی رنگی است که احساس آرامش و تکامل را القا می کند.

 کاربرد : در اتاق خواب , اتاق کودک , اتاق نشیمن ,سرویس های بهداشتی و هال . صورتی تا حدودی باعث کم شدن اشتها میگردد بنابراین استفاده از آن در آشپزخانه و اتاق نشیمن توصیه نمی شود.

رنگ بنفش تیره:

ویژگی : رنگی الهام بخش و موقر است حس هدف مندی و انگیزه را در فرد القا می کند.

 کاربرد : در اتاق خواب و اتاق نشیمن . هم چنین از طیف ملایم آن مثلا بنفش یاسی نیز برای اتاق نشیمن ,اتاق خواب و سرویس های بهداشتی مناسب می باشد.

رنگ آبی:

ویژگی : رنگ آرامش,  التیام و رهاییست .آبی یک محبوبیت جهانی دارد که همواره در همه جا سمبل رفع تنش و خستگی است و باعث ارتقای روابط می گردد.

 کاربرد : در اتاق کار و اتاق مطالعه, سرویس بهداشتی , اتاق نشیمن و اتاق خواب . آبی رنگ آرامش است بنابراین از آن بصورت هوشمندانه و بسیار کم در هال و آشپزخانه و جاهایی که در آن فعالیت هایی صورت میگیرد استفاده کنید.

رنگ سبز:

ویژگی : رنگ سبز رنگ آرامش و نشاط است هم چنین سبز رنگ هماهنگی و عدالت است.

 کاربرد:  این رنگ در اکثر فضاها قابل استفاده است و چون رنگ هماهنگی است می توان آن را با رنگ های دیگر ترکیب کرد.

رنگ قهوه ای:

ویژگی : رنگ راحتی و رنگ طبیعت است.  با اینکه رنگ قهوه ای جزء رنگ های اصلی چرخه رنگ نیست اما دارای قدرت فوق العاده ای می باشد.

 کاربرد : در بسیاری از اتاق ها مخصوصا در اثاثیه و مبلمان.

رنگ و محیط کاربر

 دکوراسیون اتاق خواب

 از آنجا که اتاق خواب خصوصی ترین فضا در هر خانه است، در طراحی دکوراسیون و انتخاب رنگ آن باید پیش از هر چیز سلیقه و نیازهای شخصی صاحب آن را در نظر گرفت، با این وجود نباید از اصول طراحی رنگ در دکوراسیون و تاثیرات ناخودآگاهی که هر یک از رنگ ها بر روی روح و روان ما به جا میگذارد، غافل شد. ضمن مدنظر داشتن سلیقه ی صاحب اتاق خواب باید کاربرد یک اتاق خواب را نیز در نظر داشت . یک اتاق خواب باید همواره فضایی آرامش بخش و راحت باشد که مکانی مناسب برای خواب و استراحت را فراهم آورد . هنگام طراحی رنگ یک اتاق خواب بهتر است از انتخاب رنگهای درخشان پرهیز کنیم. چرا که ممکن است هنگام استراحت این رنگها آزاردهنده به نظر برسند؛ اما چنانچه رنگهای زنده را بیشتر می پسندید، سایه های مختلف رنگ آجری در کنار کرم های غنی و سیاه میتواند انتخابی مناسب باشد.

 اگر به دنبال اتاق خوابی با فضای گرم سنتی و اندکی تجملی هستید، استفاده از رنگ های به کار رفته در صنایع دستی شرقی راه حلی مناسب برای دستیابی به چنین فضایی است. 

رنگ های گرمی چون طلایی، نارنجی ها، قرمزهای پرمایه و آجری های به کار رفته در طرحهای سنتی شرقی عاملی مهم در ایجاد نمایی باشکوه و گرم در یک دکوراسیون هستند.

علاوه بر به کارگیری این رنگ ها در فضای اتاق استفاده از پارچه های ابریشمی و کتان  طرح دار، تابلوها و مجسمه های زینتی شرقی، پارچه های سوزن دوزی و قلمکار جذابیت این دکوراسیون را دوچندان می کند. برای نیل به موفقیت در ترکیب سطوح طرح دار گوناگون در چنین دکوراسیونی لازم است سطوحی ساده و روشن به منظور استراحت چشم در فضای اتاق در نظر گرفته شوند که رنگ ساده و روشن روی دیوارهای اتاق می تواند این نقش را به خوبی ایفا کند . همچنین آویزها در قسمت بالا و پشت تخت فضایی رمانتیک و خاص به اتاق می بخشد و میتواند تخت خواب را بیش از پیش به کانون توجه در اتاق تبدیل کند. در مقابل دکوراسیون های سنتی دکوراسیون های تک رنگ قرار گرفته اند که با به کارگیری تنالیته های مختلف یک رنگ فضایی آرام و یکنواخت را پدید می آورند. رنگهای روشن نمای آفتابی و پرنشاط و در همان حال ساده و آرامش بخش را در برابر دیدگان بیننده قرار می دهند. ترکیب رنگهای زرد و سبز از آنجا که سبز یکی از رنگهای مشتق شده از زرد است، در فضای اتاق خواب بسیار موفق و مناسب خواهد بود .اما باید به خاطر داشته باشیم که غالب شدن رنگ سبز بر زرد در یک اتاق نشیمن بر جذابیت و زندگی در آن می افزاید، اما در یک اتاق خواب اختصاصی قسمت اعظم فضا به رنگ زرد سادگی و آرامشی که لازمه یک اتاق خواب است به آن می بخشد؛ حال آن که غالب شدن رنگ سبز در اتاق خواب بیش از میزان لازم به فضا شور و انرژی میبخشد.

 دکوراسیون اتاق کودکان

 رنگى که براى دکوراسیون اتاق کودک در نظر مى گیریم باید با مقطع سنى که کودک شما در آن قرار دارد متناسب باشد . در طول سال اول زندگى رنگ هاى ملایم براى اتاق کودکان بهترین انتخاب هستند، چرا که نوزاد به نور و سایه بیشتر توجه نشان مى دهد تا تفاوت رنگ ها. از این رو اتاق خواب نوزادان باید با رنگ هاى روشنى مانند سفید و کرم و یا رنگ هاى زرد، صورتى، آبى یا سبز روشن، رنگ آمیزى شود. هرچه کودک بزرگتر مى شود با به کارگیرى رنگهاى شاد و درخشان در اتاق میتوان فضایى جذاب و سرشار از انرژى و تحرک براى او فراهم آورد. اگرچه استفاده از رنگهاى روشن و طرحهاى شاد که مورد پسند کودکان بوده و موجبات تحریک خلاقیت آنها را فراهم مى آورند در اتاق کودکان توصیه مى شود، اما همواره باید دقت کرد که دکوراسیون اتاق کودکان در عین بشاشیت و شادى، بیش از اندازه شلوغ نباشد تا موجب بى قرارى و سلب آرامش کودک نشود.

از آنجا که در انتخاب دکوراسیون اتاق کودکان رعایت اصول ایمنى در درجه اول اهمیت قرار دارد براى رنگ آمیزى این اتاق ها باید همواره از رنگ هایى استفاده کرد که در ساخت آنها سرب به کار نرفته باشد. پس از اطمینان از بى زیان بودن نوع رنگ مصرفى، نوبت به انتخاب یک زمینه رنگى براى اتاق کودک مى رسد. براى طراحى رنگى دکوراسیون اتاق کودکان دو راه وجود دارد: استفاده از رنگ هاى شاد و درخشان و دیگرى ایجاد فضایى مملو از رنگ هاى ملایم و رؤیایى که اسباب بازى هاى رنگارنگ کودک در آن نقش آکسان هاى رنگى را ایفا مى کنند. هنگام طراحى رنگ در دکوراسیون اتاق کودک باید به خاطر داشت که اغلب کودکان مجموعه اى از اسباب بازى هاى رنگارنگ را در فضاى اتاق خود جاى خواهند داد که بى شک نماى اتاق را تحت تأثیر قرار مى دهند.

گاهى اوقات انتخاب رنگ و دکوراسیون اتاق کودک با توجه به جنسیت او انجام مى شود. بسیارى از والدین رنگ هاى گرم و ملایمى مانند صورتى و بنفش یاسى را براى دختران و رنگ هاى آبى و سبز را براى فرزند پسرشان مى پسندند . همچنین در میان کودکان بزرگتر که قادر به اعمال سلیقه خود در انتخاب رنگ و دکوراسیون اتاقشان هستند بسیارى از دختران فضایى رؤیایى و دخترانه و بسیارى از پسران رنگ هاى پرسایه و شاد با کنتراست بیشتر را مى پسندند. دختران دکوراسیونى مملو از رنگ هاى صورتى، سفید و بنفش، تور، روبان و حریر و فضایى فانتزى و رویاگونه را ترجیح مى دهند. از این رو توجه به جزئیات ریز و کوچک در اتاق دختران اهمیت بیشترى مى یابد. در دکوراسیون اتاق دختران هارمونى و هماهنگى بیشتر و در اتاق پسران رنگهاى متضاد و کنتراست بیشتر ترجیح داده مى شود. اما در دنیاى امروز طراحى دکوراسیون اتاق کودکان بر پایه جنسیت آنها چندان توصیه نمى شود و حتى بسیارى از والدین رنگ هایى چون پرده هاى گوناگون زرد )از لیمویى و کرم تا زرد پرتقالى و نارنجى) را که علاوه بر روشنایى و نشاط کافى براى اتاق کودک به جنسیت خاصى نیز منتسب نیست ترجیح مى دهند. در هر حال باید از محدود کردن انتخاب کودکان در رنگ دکوراسیون اتاقشان پرهیز کرد و به خاطر داشت که الزاماً نباید اتاق دختران صورتى و اتاق پسران آبى باشد.

 اصول دکوراسیون حمام

حمام یکی از مهم ترین عناصر معماری هر خانه ای است . در گذشته حمام نه فقط محلی برای استحمام ، بلکه جایی برای انبار کردن لوازم و وسایل کهنه بود . این روزها دیگر حمام محل آرایش و پیرایش جسم و روح تلقی می شود. حتی گاهی استراحت فردی از همین نقطه شروع میشود. بعضی از حمام های امروزی کاربری های تجملی و رفاهی زیادی نیز دارند : استخرهای کوچک ، سونا و جکوزی برای تفریح و سلامت اعضای خانواده در این فضا قرار داده می شود. بعضی دیگر از حمام های امروزی که در آپارتمان های کوچک وجود دارند ، از ابعاد کوچک تری برخوردارند . کاربری این دسته از حمام ها برای رفع خستگی روزانه و سلامت و پاکیزگی جسم هستند . مهم نیست که ابعاد حمام شما بزرگ یا کوچک است بلکه مهم این است که از این فضا بهترین استفاده را برای آرامش جسم و روح خود به عمل آورید .

 عناصر رنگی مهمی که در خلق یک حمام زیبا و بی نقص وجود دارد عبارت است از : رنگ کفپوش ، رنگ پوشش دیوارها ، کابینت هایی برای قرار دادن حوله و دیگر لوازم جانبی ، انواع بافت ها و رنگ ها. با انتخابی صحیح از تمامی این مجموعه به فضای دلخواه که آرامش شما را برقرار کند دست می یابید.

برای ایجاد حالت روانی مناسب و آرامش حقیقی دکوراسیون داخل حمام متفاوت بوده و به عنوان مثال بایستی به رنگ سرامیک ها و دیوارهای حمام توجه کنید، بدین صورت که کف حمام را با کاشی سرامیک و سنگ روشنی پوشش دهید این سنگ می تواند سفید، طوسی روشن، کرم یا گل بهی باشد .سپس میتوانید جهت بهداشت بیشتر دیوارهای حمام را نیز تا نیمه با کاشی یا سرامیک بپوشانید و مابقی آن را تا سقف رنگ پلاستیک قابل شستشو بزنید . البته بهتر است به خاطر بخار آب موجود در حمام از کاغذ دیواری استفاده نکنید. در مرحله بعدی کافی است یک دستشویی ساده با رنگ روشن ترجیحا سفید انتخاب نموده و در قسمت بالای آن یک آینه ساده نصب کنید و سپس جلوی آیینه یک تکه شیشه مستطیل شکل جهت قراردادن مسواک خمیر دندان و سایر وسایل قرار دهید با یک نورپردازی اصولی می توانید هم به زیبایی محیط کمک کنید و هم نور بیشتر و بهتری برای زمان اصلاح خود در آیینه ایجاد کنید بدین منظور تنها کافی است دو عدد لامپ مهتابی با نور گرم که امروزه به نام آفتابی آنها را می شناسند در دو طرف آیینه نصب نمایید . حال کافی است با یک پادری یا موکت مناسب جلوی وان و یا مقابل روشویی را پوشش دهید و یک سبد چوبی حصیری و یا کنفی را به دلخواه برای لباسهای کثیف انتخاب کنید توجه داشته باشید که بهتر است این سبد در دار باشد تا هم بوی جوراب ها و سایر لباس های چرک، فضای حمام را بدبو نسازد و هم منظره زشتی ایجاد نکند. حوله های خود را ترجیحا از رنگ های روشن و هماهنگ انتخاب ننمایید چرا که حوله های رنگ و وارنگ هارمونی رنگ حمام شما را بر هم خواهد زد. شما می توانید حوله ها را در جایی به دیوار آویزان کنید و یا در قفسه ای تا کرده و بچینید در پایان می توانید با قراردادن چند شمع تزئینی و خوشبو محیط حمام خانه خود را هر چه بیشتر رویایی و شاعرانه سازید.

 اثرات روانی رنگ ها در محیط کار

 تحقیقات کم و پراکنده ای پیرامون اثرات رنگ بر افزایش کارایی در سازمان و نیز مخاطبان سازمان انجام گرفته اما هیچ یک از این تحقیقات به صورت تخصصی به این موضوع نپرداخته است و همچنان این موضوع در مهجوریت به سر میبرد. شاید دلیل اصلی آن تنوع حوزه های فرهنگی و مدیریتی در سازمان ها باشد که در کنار توجه به ابعاد روانشناختی فردی ابراز نظر مطلق و علمی را دشوار میکند.

 نقش رنگ در آراستگی و ایمنی محیط کار و زندگی

 مشاهده رنگ یک واقعیت روانشناسی میباشد که از واقعیت شیمیایی رنگ متمایز است، یعنی مساله رویت رنگ با ساختمان بنیادی رنگ تفاوت دارد. همان گونه که ارتعاشات صوتی می تواند از راه گوش خوشایند و لذت بخش و قابل درک باشند، رنگ نیز پدیده ای است که از راه چشم اثرات مفید یا مضری می تواند در مغز انسان داشته باشد و لذا مساله رنگ از بسیاری جهات بررسی می گردد به نحوی که :

1-    هنرمند به اثرات رنگ از نظر زیباشناسی توجه دارد و نفوذ معنوی رنگ و خلاقیت آن را بررسی می نماید.

2-    روان شناس علاقه مند به شناسایی قدرت اثر تشعشعات رنگی روی مغز و روح آدمی است.

3-    فیزیولوژیست اثرات نور و رنگ را بر روی اعضا مختلف بدن مطالعه می نماید و مساله دیدن یکی از مسائل مورد مطالعه فیزیولوژیکی می باشد.

4-    شیمیست بر روی ساختمان ملکولی رنگ ها و رنگدانه ها و ذرات جسم سنگین و تهیه رنگ از مواد اولیه و غیره بررسی می نماید.

5-    و بالاخره فیزیکدان نوع انرژی، نوسانات، اختلاط انوار رنگی طیف، تجزیه نور، فرکانس و طول موج اشعه های رنگی و رده بندی رنگ ها و اندازه گیری آنها را مورد بحث قرار میدهد.

6-    در صنایع نیز رنگ به عنوان عامل کمکی در تامین ایمنی، وسایل ارتباطی، تزیین، رمز و نشانه، حفاظت و نظایر این ها و برای مقصود معین به کار گرفته میشود.

 از این تأثیر امروزه در ساختمان منازل مسکونی و دفتر کار استفاده می شود و برای انتخاب در کارگاه ها و ماشین ها به کار میرود زیرا انتخاب رنگ مناسب باعث ازدیاد قدرت کارگران و افزایش حجم تولید می گردد، به طوری که یک کارخانه جوراب سازی در آلمان توانست با استفاده از این مسئله تولید خود را 20درصد افزایش بخشد.

فنگ شویی رنگ های دکوراسیون خارجی ساختمان

 ( فنگ شویی یعنی هنر ایجاد تعادل و هماهنگی در جریان طبیعی انرژی های پیرامون ما به امید دیدن تاثیرات سودمند در زندگی.)

 دکوراسیون خارجی خانه و رنگ های استفاده شده در آن نقش بسیار مهمی در تاثیرات روحی و روانی افرادی که وارد خانه می شوند دارد و می تواند سبب شود که انرژی های منفی و سمی در دکوراسیون خارجی جریان یابد و یا به کلی حذف شود. اینکه انرژی مثبت آرام حرکت کند یا حرکتی سریع داشته باشد (که هر دو حالت نامناسب است) بستگی به نوع دکوراسیون و رنگ های استفاده شده در دکوراسیون دارد. نوع انرژی ای که در فضای خارجی خانه شما به جریان می افتد تاثیر زیادی در نوع روابط همسایگان با هم و هم چنین احساس مهمانان شما و ذهنیت آن ها در مورد دکوراسیون داخلی خانه شما خواهد داشت.

 رنگ درمانی

 نفوذ رنگها و اثرگذاری آنها را در بدن انسان به طرق گوناگون ثابت کرده اند. پژوهش های متعدد درباره علل ترجیح رنگی بر رنگی دیگر، آثار رنگ ها بر ذهن آدمی، بر رفتار آدمی، بر حس تعادل فکری و جسمی، در تولید شادمانی یا افسردگی، در تولید آرامش یا بی قراری و چندی موارد دیگر سالها در جریان بوده اند و آثار رنگها را در زندگی انسان نشان داده اند. پژوهشهای جدیدتر سالهای اخیر نیز گزارش داده اند که استفاده دقیق از رنگ هایی خاص میتواند آثار مفید در سلامتی و تعادل فکر، در آرامش جسمی و روانی، در بازیابی سریعتر تندرستی در دوران نقاهت و در تحریک یا تشویق مثبت کودکان کم هوش داشته باشد . رنگ های خاص بی تردید آثار اقتصادی (فروش تولیدات، خدمات)، آثار اجتماعی (کسب اعتماد و احساس رضایت، یا تحریک و تشویق توده ها ی مردم و بسیاری موارد دیگر) ، آثار جنسی ) تحریک یا جذب جنس مخالف) ، آثار روانی )خوشحالی یا افسردگی(، آثار تعلیمی و تربیتی )به ویژه برای کودکان ( و چندی دیگر دارند.

  نتیجه گیری

 اصولا هیچ رنگی برای هیچ سنی ممنوع نیست . این خود ما هستیم که با طرح قوانین بسته یا نسبتا بسته همه چیز را در محدودهای معین متوقف میکنیم. رنگ لباس از نظر علمی زمانی نامناسب است که در آن یک ترکیب بندی مناسب برای ایجاد یک هارمونی موفق به کار نرفته باشد . رنگها در لباس باید دارای یک ترکیب بندی هنرمندانه و علمی باشد تا چشم نوازش شود و احساس درونی انسان نفسی تازه کند. در جامعه ما که افسردگی با ضرایب گوناگون، درصد قابل توجهی از جوانان و مردم را در برگرفته که کسالت ها و خستگی های درازمدت از مهمترین نتایج آن است، پیشنهاد می شود برای بهبود این وضعیت از دکوراسیونی با رنگ های پر نشاط استفاده شود، چرا که انرژی رنگ در افراد تاثیر خواهد داشت . پس بهتر است ابتدا سلیقه هایمان را کمی تغییر دهیم و در استفاده از رنگ های دکوراسیون مقداری تجدید نظر کنیم.

منابع

1 – فرزان;   ناصر. رنگ و طبیعت / دانشرنگها ،انتشارات قطع وزیری;

2 - لوشر ماکس ; روانشناسی رنگ ها ; ترجمه لیلا مهردادپی ; انتشارات حسام;

3 - ولان برید ام ; تینا ساتن ; هارمونی رنگ ; ترجمه مریم مدنی ; انتشارات مارلیک;

4 - طوجی حمید ; رنگ کاری چوب ; انتشارات ارمغان;

در دکوراسیون و معماری، رنگ هایی وجود دارند که با یک واژه مشخص نمی توان آنها را تعریف کرد ،با ما همراه باشید تا 15 رنگ جدید یاد بگیرید.

گرداوری فن و هنر ایران زمین 

سبز فارسی

این رنگ در فرش و سفال در ایران استفاده می شود. 

منبع ویکی پدیا 

این  رنگ با نامهای فلورانس ، فلورنس ، جادوی سه گانه و ... نیز معروف است .

این رنگ تمام چیزی که شما از ان میخواهید را به شما میدهد .

گرداوری و ترجمه گروه فن و هنر ایران زمین 

سبز ایرانی

رنگ سبز 

سبز ایرانی

دکوراسیون سنتی ایران زمین مد 2015 جهان

منبع : فن و هنر ایران زمین  

رنگ سبز ایرانی یک رنگ ایدعال برای دکوراسیون 2015 - 2014 - عکس فن و هنرایران زمین